СВЕТСКИ ДЕН НА ЗДРАВЈЕТО 7 АПРИЛ 2019 СВЕТСКИ ДЕН НА ЗДРАВЈЕТО 7 АПРИЛ 2019 МОТО: УНИВЕРЗАЛНА ЗДРАВСТВЕНА ПОКРИЕНОСТ

7 АПРИЛ 2019 - Фокусот е ставен на Универзалната здравствена покриеност (УЗП) – цел број еден на Светската здравствена организација. Секој може да добие грижа која им е потребна, кога им е потребна, токму во срцето на заедницата. Целта на кампањата е да им се помогне на луѓето подобро да разберат што е универзална здравствена покриеност - какви услуги и поддршка треба да бидат достапни и каде.

Клучни факти Најмалку половина од луѓето во светот во моментов не можат да добијат есенцијални здравствени услуги. Речиси 100 милиони луѓе се втурнати во екстремна сиромаштија, принудени да преживеат со само 1.90 долари или помалку на ден, бидејќи мора да плаќаат за здравствени услуги од своите џебови. Над 800 милиони луѓе (речиси 12 проценти од светската популација) трошат најмалку 10 проценти од своите буџети за домаќинство за здравствени трошоци. Сите земји-членки на ОН се согласија да се обидат да постигнат универзално здравствено покривање до 2030 година, како дел од Целите за одржлив развој.

Што е УНИВЕРЗАЛНА ЗДРАВСТВЕНА ПОКРИЕНОСТ? УЗП - сите поединци и заедници ги добиваат здравствените услуги што им се потребни без да страдаат од финансиски потешкотии. Тоа го вклучува целиот спектар на есенцијални, квалитетни здравствени услуги, од унапредување на здравјето до превенција, третман, рехабилитација и палијативна нега. УЗП - овозможува на сите пристап до услугите кои се однесуваат на најзначајните причини за болест и смрт и гарантира дека квалитетот на тие услуги е доволно добар за подобрување на здравјето на луѓето кои ги примаат. Заштита на луѓето од финансиските последици од плаќањето на здравствени услуги од сопствените џебови го намалува ризикот луѓето да бидат втурнати во сиромаштија, бидејќи неочекуваната болест бара од нив да ги искористат животните заштеди, да продаваат капитал или да позајмуваат – уништувајќи за нивната иднина, а често и иднината на нивните деца.

Што не е УНИВЕРЗАЛНА ЗДРАВСТВЕНА ПОКРИЕНОСТ? УЗП не значи бесплатна покриеност за сите можни здравствени интервенции, без оглед на трошоците, бидејќи ниедна земја не може да ги обезбедува сите услуги бесплатно на одржлива основа. УЗП не е само финансирање на здравството. Ги опфаќа сите компоненти на здравствениот систем: системи за обезбедување здравствени услуги, здравствена работна сила, здравствени установи и комуникациски мрежи, здравствени технологии, информациски системи, механизми за обезбедување квалитет и управување и законодавство. УЗП не е само обезбедување на минимален пакет на здравствени услуги, туку и обезбедување на прогресивно проширување на покриеноста на здравствените услуги и финансиската заштита, бидејќи повеќе ресурси ќе станат достапни. УЗП не е само за индивидуални услуги за третман, туку вклучува и услуги базирани на населението. УЗП се состои многу повеќе од само здравје; преземање чекори кон УЗП значи чекори кон еднаквост, развојни приоритети и социјална вклученост и кохезија.

Како можат земјите да постигнат напредок кон УЗП?   Сите земји можат да преземат активности за побрзо движење или да ги одржуваат придобивките што веќе ги постигнале. Во земјите каде што здравствените услуги традиционално се достапни, на владите им е потешко да одговорат на постојано растечките здравствени потреби на населението и на зголемените трошоци за здравствени услуги. Премин кон УЗП бара зајакнување на здравствените системи во сите земји. Финансиските структури се клучни. Подобрувањето на покриеноста на здравствените услуги и здравствените резултати зависи од достапноста, пристапноста и капацитетот на здравствените работници за да обезбедат квалитетна интегрирана нега насочена кон луѓето. Камен-темелник за постигнување на УЗП низ светот ќе бидат инвестициите во квалитетот на примарната здравствена заштита. Други клучни елементи се: добро владеење, звучни системи за набавка и снабдување со лекови и здравствени технологии и добро функционални здравствени информациски системи.

Што е примарна здравствена заштита?   Примарната здравствена заштита е приод кон здравјето и благосостојбата фокусирана на потребите и околностите на поединци, семејства и заедници. Се однесува на сеопфатно и меѓусебно поврзано физичко, ментално и социјално здравје и благосостојба. Примарната здравствена заштита е најефикасниот и најекономичниот начин за постигнување на универзалната здравствена покриеност низ целиот свет.

Кохезивна дефиниција на СЗО за примарната здравствена заштита врз основа на три компоненти:   здравствени проблеми на луѓето се решаваат преку сеопфатна промотивна, заштитна, превентивна, куративна, рехабилитациона и палијативна нега во текот на животот, стратешко приоритизирање на клучните системски функции насочени кон поединци и семејства и население како централни елементи на интегрирана испорака на услуги на сите нивоа на грижа; Систематско насочување на пошироките детерминанти на здравјето (вклучувајќи ги социјалните, економските, еколошките, како и карактеристиките и однесувањето на луѓето) преку јавните политики и дејствија информирани преку докази во сите сектори; и овозможувајќи им на поединците, семејствата и заедниците да го оптимизираат своето здравје, како застапници за политики кои го промовираат и заштитуваат здравјето и благосостојбата, како ко-развивачи на здравствени и социјални услуги преку нивно учество и како самонегуватели и даватели на услуги за другите.

Следењето на напредокот кон УЗП треба да се фокусира на две работи: Процентот на популација која може да пристапи до квалитетни здравствени услуги. Процент на населението кое троши голем дел од домашните приходи за здравство.

СЗО користи 16 основни здравствени услуги поделени во 4 категории како индикатори за нивото и еднаквоста на покриеноста во земјите:   1.Репродуктивно здравје, мајчино здравје, здравје на новороденче и здравје на децата: 1.1. Планирање на семејството 1.2. Антенатална и нега за породување 1.3. Целосна имунизација на деца 1.4. Здравствено однесување за пневмонија. 2.Заразни болести: 2.1. Третман на туберкулоза 2.2. ХИВ антиретровирусен третман 2.3. Третман на хепатитис 2.4. Употреба на мрежи за лекување со инсектициди за превенција од маларија 2.5. Соодветна санитација.

3. Незаразни болести:   3.1. Превенција и третман на покачен крвен притисок 3.2. Превенција и третман на зголемена гликоза во крвта 3.3. Скрининг на рак на грлото на матката 3.4. Превенција на употреба на тутун . 4. Капацитет и пристап до услуги: 4.1. Основен болнички пристап 4.2. Густина на здравствените работници 4.3. Пристап до есенцијални лекови 4.4. Здравствена безбедност: усогласеност со Меѓународните здравствени регулативи.

1.Репродуктивно здравје, мајчино здравје, здравје на новороденче и здравје на децата 1.1. Планирање на семејството

Број на живородени деца 1.2. Aнтенатална и нега за породување Индикатори 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Број на живородени деца 23684 24296 22770 23568 23138 23596 23075 23022 Матернална смртност (на 100.000 живородени) 4,2 8,2 4.1 4.2 4.3 - Перинатална смртност (на 1000 родени) 16,4 12,6 12.3 12,8 14.3 12.7 12.9 16.0 Доенечка смртност (на 1000 живородени) 11,7 7,6 7.5 9,8 10.2 9.9 8.6 11.9 Смртност на деца под 5 години (на 1000 живородени) 13,3 8,3 11,0 11.3 10.7 9,7 13.1 % на живородени со ТТ под 2500 грама 8 7,8 7.0 7,2 7.4 7.2 8.2 Стапка на породени со стручна помош 99,7 99,8 99,9 99.9 % на бремени жени кои биле на антенатален преглед во првиот триместар 45,0 38,7 49,6 40,0 36,0 32,0 44,0 38.9 Стапка на абортуси (на 100 живородени) 25,0 23,6 20,9 23,4 21.5 20.1 19.9 18.5

1.3. Целосна имунизација на деца

2.1. Третман на туберкулоза 2. Заразни болести 2.1. Третман на туберкулоза Извор: Институт за јавно здравје на Република Северна Македонија,2019

2.2.ХИВ антиретровирусен третман 1987 – 2017г. - 358 вкупно со ХИВ/СИДА, 2017г. - 43 лица

2.3. Tретман на хепатитис Вирусниот хепатит тип А во 2017 година е регистриран со инциденца од 1,7 на 100.000 жители, што претставува скоро двојно зголемување споредено со претходната година. Вирусните хепатити Б и Ц се регистрираат со инциденца од 3,5 и 1,4 на 100.000 жители што претставува намалување во однос на минатата година.

2.4. Употреба на мрежи за лекување со инсектициди за превенција од маларија Во 2017 година се регистрирани 6 случаи на импортирана маларија (I=0,2/100.000), од кои еден завршил со смртен исход, идентично како и минатата година. За период 2007-2016, пријавени се вкупно 27 случаи на маларија, сите импортирани. Во овој десетгодишен период, регистрирани се три смртни случаи. Заразни заболувања, инциденца на 100.000 жители, период 2012-2016 и 2017 година

2.5. Соодветна санитација Врз основа на постојните законски прописи и меѓународни стручни норми Институтот за јавно здравје на РМ, во соработка со Центрите за јавно здравје во текот на 2017 година обезбедуваше стручно-методолошка едукација на медицинскиот персонал за правилно собирање, селектирање и диспозиција на централниот собирен пункт (во кругот на здравствените установи), на цврстиот медицински отпад (инфективен) од здравствени установи во Републиката во Скопје. Во соработка со Министерството за здравство дадени се напатствија за централнитесобирни пунктови на болниците со одржување на ниски температури за соодветно чување на медицинскиот отпад. Исто така земено е учество во Проектот за изградба и реконструкција на здравствени установи во Република Македонија во однос на управувањето со медицински отпад.

3.1. Превенција и третман на покачен крвен притисок 3. Незаразни болести 3.1. Превенција и третман на покачен крвен притисок Табела- Систолен притисок Табела – Дијастолен притисок Извор: Извештај за Програма “Здравје за сите” во 2018, Институт за јавно здравје

3.2. Превенција и третман на зголемена гликоза во крвта Вредности на гликемијата според полова дистрибуција и место на живеење, 2018 год. Извор: Извештај од спроведена Програма “Здравје за сите” во 2018, Институт за јавно здравје

3.3. Скрининг на рак на грлото на матката Број на направени ПАП тестови преку организираниот скрининг во РМ за периодот 2012-2017

3.4. Превенција на употреба на тутун Извор: Државен завод за статистика (метод на очигледна потрошувачка) Извор: Централен Регистар на РМ Извор: Студија “Употреба на психоактивни супстанци кај возрасно население во Р. Македонија во 2017” Институт за јавно здравје Национална студија:Економија на тутун и оданочување на тутун, 2018

3.4. Советувалишта за откажување од пушење Извор: Извештај за здравје на населението во 2017. Институт за јавно здравје, 2018

4. Капацитет и пристап до здравствени услуги 4. 1 4. Капацитет и пристап до здравствени услуги 4.1. Основен болнички пристап

Хируршки процедури во болничката дејност, 2010- 2017 Извор: Извештај за здравје на населението во 2017. Институт за јавно здравје, 2018

4.2. Густина на здравствените работници Извор: Извештај за здравје на населението во 2017. Институт за јавно здравје, 2018

4.2. Густина на здравствените работници Здравствени работници во болничко - стационарните организации, 2017 год. Извор: Извештај за здравје на населението во 2017. Институт за јавно здравје, 2018

4.3. Пристап до есенцијални лекови ЛИСТА НА ЛЕКОВИ КОИ ПАЃААТ НА ТОВАР НА ФОНДОТ ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ

4.4. Здравствена безбедност: усогласеност со Меѓународните здравствени регулативи

Процент на населението кое троши голем дел од домашните приходи за здравство Покрај средствата кои се прибираат преку Фондот за здравствено осигурување, финансиски средства за здравствена заштита се издвојуваат и од Централниот буџет преку буџетот на Министерството за здравство, донации, сопствени извори на МЗ и ЈЗУ, од акцизни стоки и средства кои граѓаните ги плаќаат од џеб. Пресметките покажуваат дека вкупните финансиски средства кои се издвоени за здравствена заштита на населението во РМ во 2017година изнесуваат 7,09% од БДП.