Doc. dr Mirjana Orašanin INVESTIRANJE Doc. dr Mirjana Orašanin Bijeljina, 20.11.2017.

Ciljevi i kriterijumi upravljanja, proces investiranja METODOLOGIJA IZRADE I SADRŽAJ INVESTICIONOG PROJEKTA SADRŽAJ IP PREMA UNIDO METODOLOGIJI METODOLOGIJI SVETSKE BANKE (IBRD) METODOLOGIJA NEMAČKE – TIPIČAN MODEL TIPIČAN AMERIČKI MODEL MODEL FONDA ZA RAZVOJ METODOLOGIJA PKS PRIPREMA IP ZA OBEZBEĐIVANJE SREDSTAVA IZ EU

METODOLOGIJA IZRADE I SADRŽAJ INVESTICIONOG PROJEKTA Svaki investicioni poduhvat mora biti realizovan kroz investicioni projekat Šest priznatih metodologija Nema suštinskih razlika, razlike formalnog karaktera, tj.obuhvatnosti i prezentiranja određenih projekata ili studija Najpoznatije: metodologija Svjetske banke i UNIDO Identični: Način prikupljanja i obrade podataka, njihove analize i primjena metoda ocjene Razlike: finalne razlike i drugačije grupisanje / prezentacija istih pitanja

metode ocene projekata: Postoji 6 priznatih metodologija izrade IP: 1. Metodologija UN ili UNIDO metodologija 2. Metodologija Svetske banke 3. Metodologija Nemačke - tipičan model 4. Metodologija SAD – tipičan američki Isključivo kod nas: 5. Metodologija PK Srbije 6. Metodologija Fonda za razvoj najpoznatiji Sličnosti i razlike formalne, stepen detaljizacije metode ocene projekata: DNT, NSv, ISp

Sadržaj investicionog projekta prema UNIDO metodologiji 1. Uvod - koncept programa Osnovni podaci o investitoru Tržište plasmana Tržište nabavke Lokacija Tehničko – tehnološka analiza Organizacija Ekologija Dinamika implementacije projekta Ekonomsko – finansijska analiza Analiza osetljivosti

Sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD SAŽETAK 1.1. Uvod 1.2. Odgovorna lica za podatke o IP 1.3. Sažetak ANALIZA RAZVOJNIH MOGUĆNOSTI 2.1. Opšte informacije o investitoru 2.2. Tehnički uslovi i obim postojeće proizvodnje 2.3. Položaj investitora na tržištu 2.4. Kvalifikacije i broj zaposlenih 2.5. Analiza dosadašnjeg poslovanja 2.6. Konačna ocena razvojnih mogućnosti investitora

Sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD ANALIZA TRŽIŠTA PRODAJE 3.1. Karakteristike planiranog proizvoda 3.2. Analiza prodaje i projekcije tržišta 3.3. Analiza i projekcija ponuda 3.4. Mogući obim plasmana planirane proizvodnje TEHNIČKO TEHNOLOŠKA ANALIZA 4.1. Prikaz varijanti tehničkih rešenja 4.2. Način tehničkih rešenja 4.3. Opis odabranog rešenja 4.4. Opis opreme 4.5. Proračun kapaciteta glavne opreme

Sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD 4.6. Predračunska vrednost opreme 4.7. Građevinski objekti 4.8. Tehnički kapacitet 4.9. Materijalni inputi 4.10. Kvalifikaciona struktura radnika 5. ANALIZA TRŽIŠTA NABAVKE 5.1. Karakteristike planiranih sirovina i materijala 5.2. Analiza nabavke u prethodnom periodu 5.3. Prognoza nabavke

Sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD ANALIZA UŽE I ŠIRE LOKACIJE ANALIZA ZAŠTITE OKOLINE ORGANIZACIONI ASPEKTI INVESTICIJE ANALIZA IZVODLJIVOSTI I DINAMIKA RADOVA 10. EKONOMSKO -FINANSIJSKA ANALIZA 10.1. Obim i struktura ulaganja u OS 10.2. Obračun potrebnih obrtnih sredstava 10.3. Obračun troškova proizvodnje i formiranje ukup.pr. 10.4. Izvori finansiranja i obaveze prema izvorima 10.5 Novčani tokovi projekta

Sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD 11. OCENA FINANSIJSKE I TRŽIŠNE EFIKASNOSTI PROJEKTA 11.1. Statička ocena tržišne efikasnosti projekta 11.2. Dinamička ocena efikasnosti projekta 12. DRUŠTVENO – EKONOMSKA OCENA PROJEKTA 13. ANALIZA OSETLJIVOSTI 13.1. Statička analiza osjetljivosti, 13.2. Dinamička analiza osjetljivosti projekta 14. ZBIRNA OCENA

TIPIČAN NJEMAČKI MODEL Rezime Karakteristike investitora Proizvodi i usluge Tržišta Konkurencija/tržišna pozicija Proizvodnja/prodaja/infrastruktura Vizija i strategija realizacije Operativno i finansijsko planiranje Analiza rizika Prilozi i dokumentacija

TIPIČAN AMERIČKI MODEL Sažetak Opis kompanije Proizvodi Usluge Industrija, odgovornosti, tržište Marketing plan Operativni plan Menadžment, organizacija i vlasništvo

FOND ZA RAZVOJ Naslov Ostvarenje i mogućnosti razvoja Projekcija razvoja firme u narednom periodu Plan tehnologije i organizacije rada Plan materijalne osnove rada Projekcija ostvarivanja planiranog razvoja Finansijska analiza planiranog razvoja Ocjena planiranog razvoja

METODOLOGIJA PKS (PRIVREDNE KOMORE SRBIJE) Sažetak Poslovno okruženje Plan marketinga i prodaje Operativni plan Plan kadrova Profitabilnost Cash flow Ključni indikatori Dugoročno planiranje

PRIPREMA PROJEKTA ZA OBEZBEĐIVANJE SREDSTAVA IZ EU Studije izvodljivosti u skladu sa uputstvom EU, Evropske komisije za izradu cost-benefit analize projekata. Identifikacija problema, iz dva razloga: Dokazati da su intervencije opravdane, tj.mora se ići u pravcu rješenja konkretnog problema, ili više problema Lokalna samouprava je u najboljoj poziciji da identifikuje probleme i osmisli najbolji način za njihovo rješavanje.

Sadržaj studije izvodljivosti za finansiranje projekata iz sredstava EU Rezime Društveno-ekonomski aspekt Ponuda i tražnja za rezultatima projekta Tehnološka rešenja i plan proizvodnje Ljudski resursi Lokacija Sprovođenje Finansijska analiza Društveno-ekonomska analiza opravdanosti troškova (cost-benefit) 10. Analiza rizika

REZIME Predlagač i nosilac projekta Predmet analize, naziv i kratak opis (sektor, lokacija, oblast uticaja) Ciljevi predlagača i nosioca projekta 4. Prethodna iskustva sa sličnim projektima 5. Kratak opis izvještaja o ocjeni projekta: autori, metodologija analize Glavni rezultati analize: rentabilnost, uticaj na zaposlenost, efekti

DRUŠTVENO-EKONOMSKI ASPEKT Glavni elementi DEA: teritorijalni aspekt, životne sredine, demografski podaci, društveno-kulturni elementi, ekonomski aspekt Institucionalni i politički aspekti: opšta politička situacija, administrativne i proceduralne obaveze, rukovodeća struktura, obaveze teritorijalnog planiranja, dozvole, odobrenja, uslovi i rokovi za izdavanje dozvola i odobravanje olakšica, izvori finansiranja

PONUDA I TRAŽNJA ZA REZULTATIMA PROJEKTA Potencijalna očekivana tražnja: potrebe korisnika u vremenu, sadašnja i buduća tražnja, po vrstama korisnika, sredstva za nabavku i distribuciju Konkurencija: odlike ponude sličnih usluga, struktura konkurencije, uspjeh Predložena strategija: rezultati, cijene, promocija, distribucija Procena obima korišćenja usluga: prognoza prodaje, udio u tržištu, pokrivenost različitih potreba za uslugama

Tehnološka rješenja i plan proizvodnje Opis mogućih tehnoloških rješenja Izbor odgovarajućih tehnoloških rešenja Zgrade i postrojenja Fizičko ulaganje u proizvodnju Potrebni ljudski resursi Potrebni energetski resursi Isporučioci tehnike / opreme Investicioni troškovi: planiranje, tehnološke vještine, zgrade i mašine Plan proizvodnje tokom vremenskog okvira projekta Rezultat projekta: obim i struktura usluga Organizacija proizvodnje

Ljudski resursi Organizacioni dijagram Spisak osoblja i parametri plata, menadžeri, kancelarijsko osoblje, tehničari i radnici Spoljne usluge: administrativno osoblje, tehničari i drugi Procedure zapošljavanja Procedure obuke Godišnji troškovi: prije i nakon početka projekta

Lokacija Idealni uslovi za lokaciju Alternativne mogućnosti Izbor lokacije i njene odlike: klima, životna sredina, teritorija, transport i veze, snabdijevanje vodom i električnom energijom, odlaganje otpada, odluke lokalnih vlasti, opis preliminarno odabrane lokacije Troškovi zemljišta i pripreme lokacije Dostupnost lokacije Potrebe u pogledu infrastrukture

Sprovođenje Period analize otpočinjanja / izgradnje projketa: izbor grupe za vođenje, definicija IS, pregovori o nabavci opreme i zapošljavanju obučenih radnika, planiranje izgradnje, pregovori o finansiranju, nabavka zemljišta i dozvola, organizaciona struktura, zapošljavanje i obuka administrativnog i programskog osoblja, ugovori o snabdijevanju i distribuciji; Grafikon glavnih faza 3.Podaci o rokovima ispunjenja plana u finansijskoj analizi

Finansijska analiza Osnovne pretpostavke: vrijeme, cijene faktora proizvodnje i učinaka, DNT stopa Investiranje u fiksna sredstva Troškovi za početak proizvodnje Obrtni kapital Ukupni investicioni rashodi Tekući prihodi i rashodi Izvori finansiranja Finansijski plan (tokovi novca po godinama) projekta Ukupan NT, porast vrijednosti uloženih sredstava NSV i Interna stopa rentabilnosti projekta BS nosioca projekta BU nosioca projekta

Društveno-ekonomska analiza opravdanosti troškova (cost-benefit analiza) Opis obračunskih jedinica za cost-benefit analizu (sa računovodstvenog i diskontnog aspekta) Analiza društvenih tokova: ocena distorzije cijene ulaganja, plata, fiskalni aspekti, spoljni troškovi, nenovčani troškovi, uključujući aspekt životne sredine Analiza društvene koristi: distorzija cijene učinaka/rezultata, društvena korist od zaposlenosti, spoljne i nenovčane koristi Ekonomska NSV i Isp Dodatni kriterijumi za procjenu: prezentacija rezultata sa stanovišta opštih ciljeva standarada EU, povećanja GDP-a, povećanje zaposlenosti....

Analiza rizika Definisanje kritičnih promenljivih: uz pomoć analize osetljivosti: ponude i tražnje, učinaka/ rezultata, ljudskih resursa, rokova realizacije, finansijskih i ekonomskih parametara, simulacija optimalnih i najgorih scenarija odvijanja događaja

Pitanja za diskusiju Koje su najpoznatije metodologije za izradu investicionih projekata? Navedite sličnosti i razlike između ovih metodologija? Šta čini sadržaj investicionog projekta prema UNIDO metodologiji? Šta čini sadržaj investicionog projekta prema metodologiji IBRD? Kako se priprema projekat za obezbjeđenje sredstava iz EU fondova?