EKONOMIKA PREDUZEĆA Nastavnik: dr. sc. Jasmin Halebić E-mail: jasmin.halebic@ef.unze.ba Konsultacije na pauzama i nakon predavanja Konsultacije putem e-maila: svakim radnim danom Asistentica: mr. oec. Anisa Šišić-Topalović

Reprodukcija kao predmet proučavanja EP Reprodukcija: stalno ulaganje u proizvodnju sa ciljem ostvarivanja rezultata proizvodnje. Stalnost ulaganja je uslovljena realizacijom proizvoda na tržištu, tj. naplatom na tržištu. Stalnost proizvodnje je uslovljena vraćanjem angažovanih sredstava u pdnju. Ostvarivanje dobiti je cilj reprodukcije a stopa dobiti je izraz uspješnosti reprodukcije (viša stopa – veća uspješnost). Tipovi tokova reprodukcije (normalni i poremećeni) Ekonomika preduzeća

Kružni tok reprodukcije Ekonomika preduzeća

Razlaganje tokova reprodukcije Cilj razlaganja tokova reprod. je uspješno upravljanje reprodukcijom, efikasno organizovanje i odgovornost za ostvarene rezultate – sve sa motivom ostvarivanja ciljeva poslovanja preduzeća. Uslov za početak pdnje je raspolaganje sa kapitalom u novčanom obliku (KN), koji se opredjeljuje za nabavku SzP Kupovinom inputa KN se transformiše u robni oblik kapitala (Bm, Bi) Ekonomika preduzeća

Razlaganje tokova reprodukcije – linearni prikaz Nema Ka x Da Ekonomika preduzeća

Reprodukcija kao predmet proučavanja EP Tokovi reprodukcije mogu biti zasnovani na: a) Proširenoj osnovi- normalni tokovi b) Prostoj osnovi- poremećeni tokovi (Do, G=0, C=T) c) Suženoj osnovi- poremećeni. -Redovni gubitak- prihod manji od ukupnih troškova (C<T), (reprodukcija se odvija uz umanjenje zarada) -Gubitak u supstanci- prihod manji od troškova materijalne proizvodnje (C<Tmi) (umanjenje zarada i problemi u održavanju reprodukcije u istom obimu) -Pregled preduzeća u cilju ustanovljavanja vrste poremećaja i gubitka -Stopa gubitka g’=G/K Ekonomika preduzeća

Reprodukcija na proširenoj osnovi Ima Ka x Da Ekonomika preduzeća

Reprodukcija kao predmet proučavanja EP Uzroci poremećaja mogu biti faktori ekonomije preduzeća (objektivni: društveni, tehnički; ili subjektivni: organizacioni). Objektivni društveni faktori kao uzrok poremećaja: -smanjenje ukupnog prihoda zbog smanjenja ostv. i realiz. obima p-dnje. -negativna razlika tržišne cijene po jedinici proizvoda od vrijednosti po jedinici proizvoda -negativna razlika tržišne cijene faktora p-dnje po jedinici utroška od vrijednosti po jedinici utroška Ekonomika preduzeća

Reprodukcija kao predmet proučavanja EP Objektivni tehnički faktori kao uzrok poremećaja: -povećanje troškova zbog većih tehnički uslovljenih utrošaka faktora proizvodnje u odnosu na utrošak proizvođača prosječne tehničke opremljenosti. Subjektivni (organizacioni) faktori kao uzrok poremećaja: -organizac. uslovljeno smanjenje korišć. kapaciteta -negativna razlika prodajne i tržišne cijene proizvoda -povećano trošenje faktora p-dnje -negativna razlika nabavne i tržišne cijene faktora p-dnje Ekonomika preduzeća

Reprodukcija kao predmet proučavanja EP Zbirni (saldirani) uticaj objektivnih (društveni i tehnički) i subjektivnih (organizacionih) faktora na poremećaj tokova reprodukcije u preduzeću: G = G + g G- ostvareni gubitak poslovanja; G- objektivno uslovljeni gubitak; g- subjektivno uslovljeni gubitak Ekonomika preduzeća

Ciljevi i način rehabilitacije poremećenih tokova Normalni tokovi reprodukcije donose dobit (kao mjeru rezultata) i stopu dobiti (kao mjeru uspjeha) Poremećeni tokovi donose gubitak (cilj preduzeća gubitaša je smanjenje gubitka i stope gubitka) Rehabilitacijom se poremećeni tokovi reprodukcije normalizuju (poslovanje na prostoj i suženoj osnovi se proširuje). Iz dijela poduzetničke dobiti nastaju rezerve (Dr), a njihova uloga je stvaranje pretpostavki za vraćanje poremećenih u normalne tokove. Dr može poslužiti za sanaciju gubitka ali se stanje ne riješava bez otklanjanja uzroka nastanka gubitka. Gubitak vodi u stečaj koji može biti likvidacija preduzeća ili reorganizacija. Ekonomika preduzeća

Ciljevi i način rehabilitacije poremećenih tokova Likvidacija preduzeća dovodi do prodaje cjelokupne imovine preduzeća (stečajnog dužnika) i izmirenje obaveza prema povjeriocima. Reorganizacija znači namirenje povjerilaca na način i pod uslovima određenim planom reorganizacije. Zakonska regulativa o stečaju, uloga stečajnih upravitelja. Zakon o stečajnom postupku u FBiH (Sl. nov. FBiH 29/03; 33/04; 47/06): -ciljevi stečajnog postupka: Namirenje povjerilaca stečajnog dužnika Reorganizacija stečajnog dužnika Ekonomika preduzeća

Stečajni postupak (SP) Razlog otvaranja SP-a je platežna nesposobnost (30 dana neprekidno) stečajnog dužnika. SP provodi nadležni sud (tj. stečajni sudija) na čijem području je sjedište pravnog lica. Stečajni upravnik, stečajna masa Ekonomika preduzeća

Ulaganja u reprodukciju Ulaganja su uslov kontinuiteta reprodukcije i postizanja rezultata reprodukcije (dobit i stopa dobiti) Samo efikasnost upotrebe faktora p-dnje dovodi do ostvarivanja ciljanih rezultata. Angažovanje faktora p-dnje i njihovo trošenje -Angažovanje prethodi trošenju -Angažovanjem se dobavljaju faktori proizvodnje određene vrste, obima i kvaliteta -Angažovanje omogućava neprekidnost (kontinuitet) p-dnje Angažovanje prethodi trošenju. Angažovanje i trošenje mogu biti u naturalnom i novčanom obliku (str. 52, slika 9) Ekonomika preduzeća

Ulaganja u reprodukciju Ekonomika preduzeća

Rezultati reprodukcije Mogu biti Originalni i izvedeni -Originalni: fizički proizvod (Q); vrijednost p-dnje (V); ukupan prihod (C) -Izvedeni: dohodak (D); dobit (Do) 2) Prethodni i konačni -Prethodni: fizički proizvod (Q); ukupan prihod (C) -Konačni: dohodak (D); dobit (Do) Ekonomika preduzeća

Rezultati reprodukcije Fizički proizvod (Q): fizička količina proizvodnje (kg, t, kom,...). Nije podložan uticaju društvenih faktora jer se u potpunosti odvija u okviru preduzeća. Determinira, sa jedne strane, C i Do Ukupan prihod (C): finansijski izraz rezultata reprodukcije, realizovana vrijednost proizvodnje. Vrlo podložan uticaju društvenih faktora. Dohodak (D): razlika između ukupnog prihoda i troškova materijalne reprodukcije (Tmi), bez troškova radne snage. Dobit (Do): razlika između (C) i ukupnih troškova (T). Ekonomika preduzeća

Ekonomski uspjeh Omjer između rezultata reprodukcije i potrebnih ulaganja. Cilj je maksimalizacija ekonomskog uspjeha. Ekonomski uspjeh se postiže ostvarivanjem opšteg ekonomskog principa: maksimalan rezultat uz minimalna ulaganja. Eu = O / I max. Ekonomika preduzeća

Hvala. Ekonomika preduzeća