MIRKO PEJANOVIĆ, profesor emeritus E-mail: Mirko.pejanovic@hotmail.com KOLEGIJ: MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE TEMA: POJAM I PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA GLAVNI ASPEKTI TEME: 1) POJAM MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE; 2) PRAVO MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA; 3) KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE (prema prof. Dimitrijeviću); 4) POVIJESNI RAZVOJ MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA; 5) PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA.

1) ODREĐENJE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE B) MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE PREDSTAVLJAJU INSTITUCIONALIZIRAN I TRAJNI OBLIK SURADNJE NJIHOVIH DRŽAVA ČLANICA U IZVRŠENJU NEKIH ZAJEDNIČKI POSTAVLJENIH CILJEVA (prof. V. Đ. Degan); MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA JE TRAJAN OBLIK MEĐUNARODNE SARADNJE IZMEĐU ČLANICA, KOJE SU PO PRAVILU DRŽAVE: ONA NASTAJE I DJELUJE SAGLAŠNOŠĆU NJIHOVIH VOLJA ISPOLJENIH U MEĐUNARODNOM UGOVORU ILI NA SLIČAN NAČIN, IMA BAR JEDAN STALNI ORGAN I FORMALNO JE SAMOSTALNA U ODNOSU NA ČLANICE (prof. Dimitrijević i Račić).

OBJAŠNJENJE DEFINICIJE PREMA PROF. DEGANU: SVAKA ORGANIZACIJA IMA JEDAN ILI VIŠE STALNIH ORGANA; STALNI ADMINISTARIVNI ORGAN DJELUJE KONTINUIRANO; POSTOJI MOGUĆNOST DA PREDSTAVNICI DRŽAVA ČLANICA U NEKIM OD ORGANA BUDU STALNO NA OKUPU, KAKO BI SE SASTAJALI KAD GOD SE ZATO UKAŽE POTREBA: PRIMJER – VIJEĆE SIGURNOSTI UJEDINJENIH NACIJA; SVAKA ORGANIZACIJA IMA I JEDAN PLENARNI ORGAN U KOJEM SU ZASTUPLJENE SVE NJENE ČLANICE; SVAKA MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA OSNOVANA JE MEĐUNARODNIM UGOVOROM IZMEĐU DRŽAVA – TI SU UGOVORI ISTOVREMENO I USTAVNI AKTI; OVIM UGOVORIMA SE PROPISUJU PRAVA I DUŽNOSTI DRŽAVA ČLANICA.

2) PRAVO MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA: PRAVO SVAKE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE JE U NJEGOVOJ CJELINI – PARTIKULARNE NARAVI; TO PRAVO OBAVEZUJE DRŽAVE ČLANICE, SAMU ORGANIZACIJU I NJEZINE ORGANE; PRAVO MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SAMO PO SEBI NE OBAVEZUJE DRŽAVE NEČLANICE NITI TREĆE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE; PRAVO SVAKE OD MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA KOJA JE SUBJEKT MEĐUNARODNOG PRAVA UKLAPA SE U MEĐUNARODNI PRAVNI POREDAK U NAJŠIREM SMISLU; KAD JE ORGANIZACIJA POLITIČKI ZNAČAJNA KAO ŠTO JE OUN ONA IMA UTICAJ NA RAZVOJ MEĐUNARODNOG PRAVA.

3) KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE prema prof 3) KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE prema prof. Dimitrijeviću i Račiću BITNI KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU: DRŽAVA; MEĐUNARODNI UGOVOR; STALNI ORGANI; OBLAST DJELATNOSTI; POSEBAN STATUS.

DRŽAVA KAO KONSTITUTIVNI ELEMENT: I KAO OSNIVAČI I KAO ČLANICE MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA PO PRAVILU SU DRŽAVE; MEĐUNARODNU ORGANIZACIJU MOGU DA OSNIVAJU NAJMANJE TRI DRŽAVE; PO PRAVILU MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE OKUPLJAJU SUVERENE DRŽAVE.

MEĐUNARODNI UGOVOR – KONSTITUTIVNI ELEMENT VIŠESTRANI MEĐUNARODNI UGOVOR JE INSTRUMENT KOJIM DRŽAVE OSNIVAJU MEĐUNARODNU ORGANIZACIJU; U UGOVORU SE ODREĐUJU: ORGANI; NADLEŽNOST; OBLASTI I CILJ DJELOVANJA; DA BI STUPIO NA SNAGU UGOVOR TREBA BITI RATIFIKOVAN SAGLASNO USTAVNIM PROPISIMA DRŽAVE ČLANICE; NAZIVI UGOVORA SU RAZLIČITI: NAJČEŠĆE SE UPOTREBLJAVA NAZIV – STATUT; REVIZIJA STATUTA JE NAJČEŠĆE OTEŽANA I DO NJE SE DOLAZI RIJETKO: MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA PRISTUPAJU NOVE ČLANICE (Primjer: OUN Povelju je 1945 usvojilo 50 država a krajem 2010 članstvo OUN imaju 192 države.

STALNI ORGANI: KONSTITUTIVNI ELEMENT MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE IMAJU STALNE ORGANE; NJIHOVA NADLEŽNOST I ZASJEDANJA UREĐENA SU STATUTOM ORGANIZACIJE; STALNOST ORGANA OBEZBJEĐUJE SE ILI PERIODIČNIM SASTAJANJEM ILI KONTINUIRANIM ZASIJEDANJEM.

OBLAST DJELATNOSTI: KONSTITUTIVNI ELEMENT OBLAST DJELATNOSTI OPREDJELJUJE KARAKTER SAME ORGANIZACIJE; U OBLAST DJELATNOSTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE ULAZE PITANJA OD MEĐUNARODNOG INTERESA; MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA, STATUTOM ILI DRUGIM DOKUMENTOM DOBIJA SVOJSTVO PRAVNOG LICA; POSEBAN STATUS UKLJUČUJE: PRAVO ZAKLJUČIVANJA MEĐUNARODNIH UGOVORA, KAO I SISTEM PRIVILEGIJA I IMUNITETA (predstavnika država članica i same međunarodne organizacije).

4) POVIJESNI RAZVOJ MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA (prema prof. V. Đ 4) POVIJESNI RAZVOJ MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA (prema prof. V. Đ. Deganu) PRVE STALNE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE NASTALE SU U 19. STOLJEĆU; NA POČETKU TO SU BILE RIJEČNE KOMISIJE (Komisija za Rajnu ustanovljena je 1831. godine a Evropska Dunavska komisija ustanovljena je na Pariškoj mirovnoj konferenciji 1856. godine; U DRUGOJ POLOVICI 19. STOLJEĆA OSNIVAJU SE TAKOZVANE ADMINISTRATIVNE UNIJE; PRVA OD TIH ORGANIZACIJA USTANOVLJENA JE 1865. GODINE SKLAPANJEM MEĐUNARODNE TELEGRAFSKE KONVENCIJE (Danas je to Međunarodna unija za telekomunikacije i specijalizovana je ustanova OUN) i 1874. GODINE USTANOVLJENA JE OPŠTA POŠTANSKA UNIJA (Svjetski poštanski savez); MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU POSTALE FENOMEN 20 STOLJEĆA; NAKON PRVOG SVJETSKOG RATA NA VERSAJSKOJ MIROVNOJ KONCERENCIJI 1919. GODINE STVORENE SU: LIGA NARODA; MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA RADA; IZMEĐU DVA RATA NASTAJE “PAN AMERIČKA UNIJA”. NA KRAJU DRUGOG SVJETSKOG RATA OSNIVA SE ORGANIZACIJA UJEDINJENIH NACIJA NA KONFERENCIJI U SAN FRANCISKU 1945 (od kraja aprila do kraja juna 1945); 50 OSNIVAČA JE USVOJILO: POVELJU UJEDINJENIH NACIJA NA DAN 26. JUNI 1945.

5) PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA: PROFESOR DEGAN PODJELU MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA IZVODI NA ČETIRI KRITERIJA: SA STANOVIŠTA MEĐUNARODNOG PRAVA NAJVAŽNIJA JE PODJELA NA: VLADINE (MEĐUNARODNE) i NEVLADINE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE (NGO); VLADINE ORGANIZACIJE OSNIVAJU DRŽAVE I ONE SU IM ČLANICE (U nekim od njih nisu članice države nego državna tijela: centralne banke, željezničke uprave); NEVLADINE ORGANIZACIJE IMAJU PROSTOR DJELOVANJA ŠIRI OD JEDNE DRŽAVE; NJIH NE OSNIVAJU DRŽAVE I NISU ČLANICE; ČLANOVI SU IM LJUDI-POJEDINCI IZ VIŠE DRŽAVA ILI UDRUŽENJA POJEDINACA IZ VIŠE DRŽAVA; MEĐU NJIMA SU: INTERPARLAMENTARNA UNIJA, SVJETSKO UDRUŽENJE ZA MEĐUNARODNO PRAVO.

PO OPSEGU NADLEŽNOSTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SE DIJELE USLOVNO NA: OPĆE I NA SPECIJALIZOVANE OPĆE SU ORGANIZACIJE ONE ČIJA NADLEŽNOST NIJE USKO SPECIJALIZIRANA; NAJBOLJI ORIMJER TAKVE ORGANIZACIJE JE OUN; TO SU I NEKE REGIONALNE ORGANIZACIJE: ORGANIZACIJA AMERIČKIH DRŽAVA, ORGANIZACIJA AFRIČKOG JEDINSTVA, VIJEĆE EUROPE I dr.; SPECIJALIZOVANE ORGANIZACIJE SU ONE ORGANIZACIJE KOJE SU SVOJIM UGOVOROM – USTAVOM OVLAŠTENE DA DJELUJU U NEKOJ UŽOJ SPECIJALIZOVANOJ OBLASTI; TO SU SPECIJALIZOVANE USTANOVE (AGENCIJE) UJEDINJENIH NACIJA: Primjer: Međunarodna organizacija rada, Međunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo i druge).

PO PROSTORNOM VRŠENJU DJELATNOSTI I PO ČLANSTVU POSTOJE: UNIVERZALNE I REGIONALNE ORGANIZACIJE; UNIVERZALNE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU ONE KOJE IMAJU ZA CILJ DA OKUPE SVE DRŽAVE SVIJETA I REGIONALNE ORGANIZACIJE OBUHVAĆAJU UŽI KRUG DRŽAVA; ONE SU OTVORENE ZA PRISTUP ZEMLJAMA IZ ODREĐENOG REGIONA; TIPIČNI PRIMJERI SU: ORGANIZACIJA AMERIČKIH DRŽAVA I ORGANIZACIJA AFRIČKOG JEDISNTVA, ORGANIZACIJA ZA EVROPSKU SIGURNOST I SARADNJU (OESS); TU SU I ORGANIZACIJE POSEBNO ZAINTERESOVANIH DRŽAVA: Na primjer: Organizacija država izvoznica petroleja (OPEC).

S PRAVNOG STANOVIŠTA POSTOJI PODJELA ORGANIZACIJA PO STEPENU OVLASTI I DOMAŠAJA ODLUKA KOJE DONOSE NJIHOVI ORGANI; NAJBROJNIJE SU DELIBERATIVNE ORGANIZACIJE KOJE KOORDINIRAJU UZAJAMNU SARADNJU NJIHOVIH DRŽAVA ČLANICA; U NJIHOVIM SE ORGANIMA RASPRAVLJAJU PITANJA KOJA SU NA DNEVNOM REDU, USAGLAŠAVAJU SE GLEDIŠTA I NAKON TOGA VEĆINOM GLASOVA DONOSE SE ZAKLJUČCI; TI ZAKLJUČCI SU NAJČEŠĆE U OBLIKU NEOBAVEZUJUĆIH PREPORUKA (rezolucija).

SUPRANACIONALNE (NADNACIONALNE) ORGANIZACIJE; VRLO SU RIJETKE; KAO PRIMJER UZIMA SE EVROPSKA UNIJA; U OBLASTI PRECIZNO ODREĐENIM NADLEŽNOSTI DRŽAVE ČLANICE PRENIJELE SU NA ZAJEDNIČKE ORGANE UNIJE PRAVO DA DONOSE ODLUKE.