KGH sistemi u školama u Srbiji Prof. dr Branislav Živković Univerzitet u Beogradu Mašinski fakultet Prof. dr Milica Jovanović Popović, Univerzitet u Beogradu, Arhitektonski fakultet Doc. dr Aleksandra Sretenović, Univerzitet u Beogradu, Mašinski fakultet

Anketa Popis školskih zgrada sproveden je tokom 2016. i 2017. god. i dobijeni podaci uneti su u kreiranu bazu podataka a potom korišćeni i pretraživani primenom specijalno kreiranog softvera. Formiran je uzorak od 1857 školskih zgrada. Postoje tri nivoa upitnika:   5 pitanja kojima su indentifikovane institucije 14 pitanja kroz koja su bliže definisani osnovni podaci o zgradi 48 pitanja koja su obuhvatila arhitektonske karakteristike zgrade, kao i primenjene sisteme mašinskih i elektroinstalacija.

Tipologija škola Na osnovu statističke obrade anketa, pre svega arhitektonsko-građevinskih karakteristika, urađena je tipologija škola.   Osnovna matrica tipologije školskih zgrada definisana je za 4 vremenska perioda: do 1945. 1946. –1970. 1971. –1990. posle 1991. godine

Tipologija škola I 3 tipa po veličini škole (bruto razvijenoj površini): : manje škole površine do 500 m2 500 – 2000 m2 veće škole površine od 2.000 m2. Ukupno je usvojeno 10 tipova i 3 podtipa škola

KGH sistemi Set pitanja iz domena mašinstva sadržao je nekoliko grupa pitanja. Prva grupa odnosila se na zastupljenost instalacija za grejanje, ventilaciju, klimatizaciju i pripremu STV u školi. Za svaku od navedenih instalacija ponuđeni su sledeći odgovori: cela zgrada, najveći deo zgrade, manji deo zgrade i nije instalisano.   Analiziran je svaki od 4 vremenska perioda posebno, a prikazani su podaci za škole sagrađene posle 1991. godine.

Instalisanost KGH sistema u školama  

Anketa Druga grupa pitanja odnosila se na instalisane sisteme za grejanje i osnovni korišćeni energent. Takođe, korisnici su odgovarali i na pitanje koliko su zadovoljni svojim grejanjem. Pored statističke obrade odgovora na pojedinačna pitanja, nađena je i korelacija između primenjenog sistema za grejanje (lokalno grejanje, centralno grejanje, daljinsko grejanje, toplotne pumpe) i ocene korisnika o kvalitetu grejanja prostora (odlično, dobro, zadovoljavajuće, delimično zadovoljavajuće, loše). Takođe utvrđena je i korelacija između korišćenog energenta (drvo, ugalj, tečno gorivo, prirodni gas, električna energija) i ocene koliko su korisnici zadovoljni zagrevanjem prostora.

Starost sistema za grejanje Veliki broj škola (40%) je opremljen instalacijama sistema grejanja mlađim od 10 godina te je stepen iskorišćenja energenta znatno bolji nego u ranijim periodima.

Sistemi grejanja U periodu posle 1991. godine najzastupljeniji je centralni sistem grejanja sa sopstvenom kotlarnicom, a potom sistem lokalnog grejanja

Drvo je i dalje dominantni energent u upotrebi, a potom prirodni gas Osnovni energent Drvo je i dalje dominantni energent u upotrebi, a potom prirodni gas

Vrsta grejanja – zadovoljstvo korisnika Korisnici su najzadovoljniji centralnim grejanjem (bez obzira da li potiče iz sopstvene kotlarnice ili iz sistema daljinskog grejanja) a najmanje lokalnim sistemom grejanja.

Osnovni energent – zadovoljstvo korisnika Prirodni gas je energent kojim su korisnici najzadovoljniji, uzimajući u obzir relaciju kvalitet grejanja – korišćeni energent, dok su tečnim gorivima i drvetom korisnici najmanje zadovoljni.

Ekstrapolacija rezultata Na osnovu izračunatih potrošnji energije za grejanje i pripremu PTV (prama važećem Pravilniku o energetskoj efikasnosti zgrada iz 2011. u Srbiji) za tipsku školu u svakoj od 10 kategorija prema tipologiji, urađen je proračun za ceo školski fond u Srbiji.   Sistem za grejanje i korišćeni energent nisu uzeti prema karakteristikama tipske škole u klasteru, već su određeni za najmanje tri dominantna sistema za grejanje, koji su dobijeni obradom anketa o instalisanom sistemu i korišćenom osnovnom energentu za svaki klaster.

Osvrt na dobijene rezultate Dobijeni rezultati daju prevelike vrednosti, jer primenjena metodologija proračuna prema „Pravilniku o energetskoj efikasnosti zgrada” ne uzima u obzir da se ne greje celokupna površina škola, da postoji prekid u zagrevanju (noću, vikendom, praznicima, tokom zimskog raspusta).   Ukupna potrebna primarna energija je manja od finalne energije zbog velikog udela drveta kao energenta, koji ima veoma mali koeficijent transformacije finalne u primarnu energiju.

Unapređenja Za tipske zgrade, pored postojećeg stanja, analizirana su i 3 unapređenja. Za unapređenje 1 koje obuhvata radove manjeg obima na građevinskom omotaču zgrade u cilju smanjenja potrebne energije za grejanje, zadržan je postojeći sistem za grejanje osim u slučajevima kada se sa zagrevanja lokalnim zagrevnim uređajima (pećima) prešlo na centralno grejanje ili prelaskom s tečnog goriva na biomasu.

Unapređenja U unapređenju 2 u svim zgradama prešlo se na korišćenje biomase (pelet u zgradama manje površine a drvnu sečku u većim zgradama) osim ako su objekti locirani u gradskoj sredini i već priključeni na sistem daljinskog grejanja sa toplanom koja kao osnovno gorivo koristi prirodni gas koji je ekološki najprihvatljivije fosilno gorivo. U unapređenju 3 koje predviđa obimnu rekonstrukciju zgrade, grejanje prostora i priprema STV ostvaruje se primenom toplotnih pumpi vazduh/voda. U školama se kao dopunski energent za zagrevanje STV koristi električna energija.

Ukupna energija i emisija za postojeće škole po klasterima broj škola ukupna neto površina škola ukupna potrebna energija za grejanje (Qhnd) ukupna isporučena energija (finalna) ukupna primarna energija ukupna emisija CO2   [m2] [GWh/a] [t CO2/a] А1 596 98.340 31,78 60,30 12,21 3.768 А2 300 217.350 56,44 83,59 42,29 10.827 A3 242 555.148 137,18 169,28 201,07 51.353 B1 664 67.728 20,48 40,36 7,78 2.722 B2 449 390.630 78,79 131,09 50,53 17.980 B3 538 1.295.504 268,69 331,41 396,06 102.159 C1 337 64.367 21,12 39,27 8,65 2.590 C2 274 352.912 111,73 146,05 94,61 25.409 C3 413 1.287.321 259,91 329,26 279,24 76.310 D3 77 405.790 20,90 26,39 24,86 8.688

Primarna energija za grejanje i pripremu STV [GWh/a]