Vizantija

Za razliku od zapadnog, Istočno rimsko carstvo je nastavilo da postoji još 1000 godina Dugovečnosti Istočnog carstva objašnjava se njegovim neprestanim prilagodjavanjem izmenjenoj situaciji u okruženju Njen zakonski i administrativni sistem je zadržao mnoga rimska obeležja, zato se ona može smatrati nastavkom Rimskog carstva Medjutim, ona je vremenom doživela značajne promene i postepeno prerasla u hrišćansko carstvo i državu grčkog porekla

Vizantija izrasta iz rimskog carstva reformama careva Dioklecijana i Konstantina, kao odgovor na krizu III veka U istoriografiji se vizantijska istorija deli na tri razdoblja Rana (kasnorimska), 4-7.vek Srednja 7-11.vek Pozna 12-15.vek

Ranovizantijski period dostigao je vrhunac za vreme vladavine cara Justinijana (527-565), dok prava srednjevekovna Vizantija počinje sa vladavinom cara Iraklija (610-641), tada je u Vizantiji prevladao grčki jezik Iraklije je izvršio važne reforme u vojsci i porazio Persiju Naziv Vizantija, uveden je tek u 16.veku, uveo ga je nemački vizantolog Jeronim Volf, koji je prvi utvrdio da postoji razlika izmedju Rimskog carstva do 3.veka i carstva 4.veka i kasnije

Osnove carstva Neposredni naslednik Rimskog carstva Osnove carstva su: Rimsko državno uredjenje Helenistička kultura Hrišćanstvo Postoji neposredna bliskost crkve i države, zato su verske krize istovremeno i političke krize Zahvaljujući hrišćanskim ideolozima, vremenom se ustalila teorija, po kojoj je vizantijski car božiji izaslanik na zemlji i stoji na vrhu zamišljene piramide srednjevekovnih vladara

Vizantijski carevi su polagali pravo na univerzalnu vlast nad čitavom vaseljenom, mada je bilo vladara koji su joj to pravo osporavali (Karlo Veliki, bugarski car Simeon, Oton I, osnivač Svetog rimskog carstva) Vizantija je vekovima bila čuvar antičkog nasledja, ona nema svog istorijskog naslednika(mada je carska Rusija na to pretendovala) Na čelu Vizantije nalazio se car (vasilevs)

Car je bio vrhovni zapovednik vojske, zakonodavac, branilac hrišćanske vere i crkve Purpurna boja (ljubičastocrvena) bila je obeležje carske vlasti u Vizantiji Samo je car imao pravo da nosi odelo purpurne boje

Stanovništvo Vizantija je u pravom smislu bila kosmopolitska država, njeno stanovništvo činili su različiti narodi: Grci, Sloveni, Jevreji, Jermeni Medjutim, grčka kultura i grčka kultura su bili objedinjavaljući faktor Vizantinci su sebe nazivali Romejima, a svoju državu carstvom Romeja U ranovizantijskom periodu latinski jezik je bio zvanični, dok je grčki bio u upotrebi kao većinski jezik Istočnog rimskog carstva Od 7.veka grčki jezik je prevladao, dok je latinski bio postepeno zaboravljen

Zbog svog položaja, Vizantija je morala često da ratuje na dva fronta: zapadnom i istočnom Na istoku su pretnje bile: Persija, zatim Arabljani, a zatim Turci, najpre Seldžuci a zatim Osmanlije Na zapadu su to u početku bila varvarska germanska plemena (Vizigoti, Ostrogoti, Vandali, Langobardi), zatim Franci, Normani, zatim italijanske trgovačke i pomorske gradske republike: Venecija i Djenova

Konstantin je utemeljio novi novčani sistem, čiju je jedinicu činio zlatni solidus Ovaj zlatnik je punih 7 vekova čuvao svoju vrednost Grčki naziv za vizantijski zlatnik je nomizma Kada je Vizantija, sredinom 11.veka, zapala u krizu, njen zlatnik je počeo da gubi vrednost i značaj Tada vodeću ulogu preuzima venecijanski zlatnik

Vladavina cara Justinijana (527-565) Pokušao je da obnovi nekadašnje Rimsko carstvo Uništio je Ostrogotsku kraljevinu u Italiji 555.god., državu Vandala u severnoj Africi 534.god. i osvojio jug Španije od Vizigota 553-554.god. Zbog ovih osvajanja smatralo se da je Sredozemlje ponovo postalo “rimsko jezero”

Justinijan (483-565)

Izvan carstva ostale su Galija, najveći deo Španije, Britanija Balkansko poluostrvo, u vreme Justinijana, preplavili su Sloveni i Avari Vizantija ekonomski nije mogla da podnese ova osvajanja

Justinijanova osvajanja

Sveta Sofija (532-537)

Justinijanova vladavina je vreme velike gradnje (čuvena crkva Sv Justinijanova vladavina je vreme velike gradnje (čuvena crkva Sv.Sofije u Carigradu i crkva San Vitale u Raveni) Naložio je da se prikupe svi pravni propisi iz perioda klasičnog rimskog prava, svi pravni spisi prethodnih imperatora, kojima je dodao svoje nove propise Tako je nastao “Zbornik gradjanskog prava (Corpus Iuris Civilis) Nametao je hrišćanstvo prema pravilima vaseljenskih sabora, zatvorio je sve paganske škole u Atini (Platonovu Akademiju)

Vladavina cara Iraklija (610-641) Nakon Justinijanove smrti Vizantija gubi skoro sve osvojene teritorije Početkom 7.veka Vizantiju ugrožavaju Sloveni i Avari sa zapada i Persijanci sa istoka Reforme cara Iraklija Stvara vojno-administrativne oblasti-teme, na čelu sa strategom, koji ima i vojnu i civilnu vlast Država u temama naseljava seljake, koji dobijaju zemlju uz vršenje vojne službe-stratioti. 626.god. zajednička opsada Carigrada Slovena i Avara sa jedne i Persijanaca sa druge strane; opsada je završena neuspehom); ovaj poraz je označio kraj moći Avara Iraklije je zatim porazio Persijance i učvrstio istočnu granicu carstva

Od vremena cara Iraklija grčki jezik postaje zvanični jezik, postepeno nestaju latinski nazivi Tako se menja i službeni naziv cara; u vreme Justinijana korišćeni su latinski nazivi (imperator, Cezar, Avgust) Iraklije postaje “vasilevs” Romeja Od Iraklijevog doba Istočno rimsko carstvo postaje Vizantijsko carstvo

Razdoblje verskih sukoba (8-9.vek) U drugoj polovini 7. i početkom 8.veka Vizantiji prete Arabljani Pod njihovim kulturnim uticajem počela je borba protiv kulta ikona (ikonoborstvo), koja je potresla Vizantiju i otvorila pitanje odnosa države i crkve Car Lav III je 730.god. izdao edikt o zabrani poštovanja ikona Neposredne posledice ikonoborstva bile su Sukob Rima i Carigrada (papa je iz crkve isključio sve protivnike ikona) Slabljenje vizantijskog uticaja u Italiji (kao zaštitnik papstva pojavljuje se Franačka, zapadna crkva se verski i politički odvaja od vizantijskog istoka) Sukob je okončan osudom ikonoborstva i pobedom pristalica ikona na crkvenom saboru u Carigradu 843.god.

Novo jačanje Vizantije Usledilo je u drugoj polovini 9.veka Vezano je za dolazak na vlast makedonske dinastije, čiji je osnivač bio Vasilije I. Obnovio je vizantijsku vlast u južnoj Italiji U oblasti kulture osniva se Visoka škola u Carigradu, centar nauke i obrazovanja Najučeniji čovek toga doba bio je patrijarh Fotije U duhovnom pogledu to je vreme širenja istočnog hrišćanstva u slovenskom svetu, misije solunske braće Konstantina (Ćirila) i Metodija i pokrštavanja Bugara

Feudalizacija Vizantije U vreme makedonske dinastije zemljoposednicima je omogućeno da prisvajanje seljačkih poseda i pretvaranje slobodnih seljaka u parike (kmetove) U 11.veku država počinje da dodeljuje pronije (posede slične zapadnoevropskim feudima), čime je završen proces potčinjavanja slobodnih seljaka feudalnoj aristokratiji Posledica takve politike bila je vojno slabljenje Vizantije

Novi osvajači U drugoj polovini 11.veka na istočnim granicama pojavljuju se Turci Seldžuci 1071.god. Turci Seldžuci su vizantijskoj vojsci naneli težak poraz u bici kod Mancikerta; osvajaju Siriju, Palestinu i veći deo Male Azije Iste godine Normani su zauzeli poslednje vizantijsko uporište u Italiji

Poslednji period uspona Vezan je dolazak na vlast dinastije Komnina (kraj 11.veka) To je epoha vladavine vojnog plemstva Okončan je proces feudalizacije, osnovu poretka činila je pronija U vreme vladavine Komnina ekonomska i politička dominacija na Sredozemlju prelazi u ruke italijanskih gradskih republika (Venecija) Venecija postaje jako bitan faktor u ekonomskom životu Vizantije Doba vladavine vojnog plemstva okončano je padom Carigrada u ruke krstaša 1204.god.