SPOJEVI TRUPA

SPOJEVI TRUPA Spadaju: - spojevi glave i kičmenog stuba - spojevi kičmenog stuba

SPOJEVI KIČMENOG STUBA I GLAVE Glava je spojena sa 1. (atlas) i 2. vratnim pršljenom (axis) gornjim i donjim zglobom i fibroznim vezama koje povezuju 2. vratni pršljen sa potiljačnom kosti lobanje Gornji zglob obrazuju glava i 1. vratni pršljen Donji zglob se nalazi između 1. i 2. vratnog pršljena

DONJI ZGLOB GLAVE Sastoji se iz 4 zgloba: dva bočna (između zglobnih površina na 1. i 2. vratnom pršljenu) i dva srednja koje obrazuje zub drugog pršljena sa prednjim lukom atlasa i poprečnim ligamentom atlasa

POKRETI GORNJEG I DONJEG ZGLOBA GLAVE U gornjem zglobu vrše se antefleksija (pregibanje glave put napred), retrofleksija (pregibanje gleve put nazad) i laterofleksija (bočno pregibanje glave) U donjem zglobu se vrši obrtanje oko zuba 2. vratnog pršljena; često udruženo sa torzijom vratnog dela kičmenog stuba

ZGLOBOVI TRUPA Između dva susedna kičmena pršljena postoje: zglobovi između zglobnih nastavaka fibrozno-hrskavičavi spoj između tela pršljenova (discus intervertebralis) vezivni spoj između lukova (ligamentum flavum) fibrozne veze između poprečnih i rtnih nastavaka

MEĐUPRŠLJENSKI ZGLOB Pokretni spoj između zglobnih nastavaka Ima samo zglobnu čahuru, nema ligamente Uloga: omogućava pokrete kičmenog stuba i reguliše pravac pokreta

SPOJ PRŠLJENSKIH TELA – fibrozno-hrskavičavi kolut (discus intervertebralis) i dve uzdužne veze, prednja (srasla sa pršljenskim telima) i zadnja (srasla sa diskusima)

DISCUS INTERVERTEBRALIS Sastoji se iz želatinoznog jedra i fibroznog, slojevitog omotača Uloga: amortizer pritiska, suprotstavlja se sili gravitacije i torzije

Najčešći razlozi povrede diskusa kod sportista: - izraženo i neravnomerno opterećenje kičme tokom sporskih aktivnosti - nagli pokreti kičmenog stuba u kombinaciji sa lošim položajem tela Najčešći razlozi povrede diskusa kod rekreativaca i onih koji se ne bave sportom: - slabi leđni i trbušni mišići, dizanje teših stvari u neodgovarajućem položaju, dugotrajno sedenje, rad u prinudnom položaju tela kada je ono nagnuto napred - Sedenje izaziva pojavu većeg pritiska u diskusu nego kada stojimo!!! Razlog: veći statički rad mišića u sedećem položaju!

VEZIVNI SPOJEVI IZMEĐU LUKOVA I PRŠLJENSKIH NASTAVAKA Žuta veza (ligamentum flavum) povezuje lukove dva susedna pršljena; jedini pravi elastični ligament uloga: pasivni ekstenzor kičmenog stuba Veze između poprečnih i rtnih nastavaka – daju stabilnost kičmenom stubu, smanjuju mišićni rad leđnih mišića pri održavanju uspravnog stava

POKRETI KIČMENOG STUBA Fleksija (pregibanje trupa put napred) Ekstenzija ili retrofleksija (pregibanje trupa put nazad) Laterofleksija (bočno pregibanje) Torzija (uvrtanje trupa)

MIŠIĆI KOJI UČESTVUJU U POKRETIMA TRUPA

Fleksiju vrše: pravi trbušni mišić (m Fleksiju vrše: pravi trbušni mišić (m. rectus abdominis), površni kosi trbušni mišić (m. obliquus externus abdominis), duboki kosi trbušni mišić (m. obliquus internus abdominis), veliki slabinski mišić (m. psoas major), mali slabinski mišić (m. psoas minor) Ekstenziju vrše: paravertebralni mišići (m. erector spinae, m. multifidus, m. semispinalis, mm. interspinales), četvrtasti slabinski mišić (m. quadratus lumborum) Laterofleksiju vrše: paravertebralni mišići jednostranom kontrakcijom (m. erector spinae, m. multifidus, mm. intertransversales), četvrtasti slabinski mišić (m. quadratus lumborum), površni kosi trbušni mišić (m. obliquus externus abdominis), duboki kosi trbušni mišić (m. obliquus internus abdominis), pravi trbušni mišić (m. rectus abdominis) Torziju vrše: površni kosi trbušni mišić (m. obliquus externus abdominis), duboki kosi trbušni mišić (m. obliquus internus abdominis), duboki paravertebralni mišići (m. multifidus, m. semispinalis, mm. rotatores)

ZGLOBOVI DONJEG UDA Čine ih: - spojevi karličnog pojasa - spojevi noge

SPOJEVI KARLIČNOG POJASA Čine ih: Krsno-bedreni zglob (art. sacroiliaca) Preponska simfiza (symphysis pubica) Dve snažne krsno-sedalne veze

SPOJEVI NOGE Spadaju: - zglob kuka (art. coxae) - zglob kolena (art. genus) - spojevi potkolenice - spojevi stopala

ZGLOB KUKA (ART. COXAE) Povezuje karličnu kost sa gornjim okrajkom butne kosti Loptast troosovinski zglob, pokretljiv u svim pravcima oko jedne obrtne tačke

Zglob kuka ima intrakapsularni sadržaj (dva ligamenta, masno jastuče i čašičnu usnu) i četiri ekstrakapsularne veze (zona orbicularis, lig. iliofemorale, lig. pubofemorale, lig. ischiofemorale)

POKRETI U ZGLOBU KUKA Fleksija (podizanje noge put napred) – najveća amplituda Ekstenzija (podizanje noge put nazad) Abdukcija (odvođenje noge u stranu) Adukcija (privođenje noge stajnoj nozi) – najmanja amplituda Unutrašnja rotacija Spoljašnja rotacija Cirkumdukcija

Fleksiju vrše: bedrenoslabinski mišić (m Fleksiju vrše: bedrenoslabinski mišić (m. iliopsoas), pravi butni mišić (m.rectus femoris), terzijski mišić (m.sartorius), češljasti mišić (m. pectineus) Ekstenziju vrše: veliki sedalni mišić (m.gluteus maximus), mišići zadnje lože buta (m. semitendinosus, m. semimembranosus, m. biceps femoris) Abdukciju vrše: veliki sedalni mišić (m.gluteus maximus), srednji sedalni mišić (m.gluteus medius), mali sedalni mišić (m.gluteus minimus), zatezač butne fascije (m. tensor fasciae latae) Adukciju vrše mišići unutrašnje lože: veliki privodilac (m. adductor magnus), dugi privodilac (m. adductor longus), kratki privodilac (m. adductor brevis), m. gracilis i češljasti mišić (m. pectineus) Unutrašnju rotaciju vrše: srednji sedalni mišić (m.gluteus medius) – prednji deo, mali sedalni mišić (m.gluteus minimus) – prednji deo, zatezač butne fascije (m. tensor fasciae latae) i bedrenoslabinski mišić (m. iliopsoas) Spoljašnju rotaciju vrše: veliki sedalni mišić (m.gluteus maximus), pelvitrohanterični mišići – mišići bedra (m. piriformis, m. obturatorius internus, m. obturatorius externus, mm. gemelli, m. quadratus femoris)

ZGLOB KOLENA (ART. GENUS) Složeni zglob, izgrađuju ga butna kost (femur), golenjača (tibia) i čašica (patella) - čašica je sezamoidna kost smeštena u završnoj tetivi četvoroglavog mišića buta (m. quadriceps femoris)

Zglobne površine na butnoj kosti i golenjači (kondila) ne odgovaraju jedna drugoj po obliku – na femuru su zakrivljene a na tibiji su plitke i gotovo ravne

MENISKUSI Da bi se povećala kontaktna površina zglobnih kondila između njih su umetnuti adapteri i amortizeri pritiska – MENISKUSI – meniscus medialis i meniscus lateralis -fibrozno hrskavičave tvorevine polumesečastog oblika Meniskusi su na gornjoj strani konkavni, a na donjoj ravni: fibroznim snopićima su pričvršćeni za interkondilarna polja tibije Prednji delovi meniskusa su povezani poprečnom vezom kolena Unutrašnji meniskus je srastao sa unutrašnjim bočnim ligamentom kolena

UKRŠTENI LIGAMENTI KOLENA Prednja ukrštena veza (lig. cruciatum anterius) Zadnja ukrštena veza (lig. cruciatum posterius) - Intrakapsularne veze, povezuju butnu kost i golenjaču Uloga: svojim zatezanjem sprečavaju prekomernu fleksiju, ekstenziju i unutrašnju rotaciju kolena

POVREDE MENISKUSA I UKRŠTENIH LIGAMENATA

Zglob kolena je okružen debelim ligamentoznim omotačem izgrađenim najvećim delom od mišićnih tetiva i njihovih nastavaka Ovaj zglob nema klasičnu fibroznu čahuru osim u zadnjem delu zgloba; ona nedostaje u prednjem delu gde je smeštena čašica (patella)

EKSTRAKAPSULARNE (SPOLJAŠNJE ) VEZE KOLENA (unutrašnja, spoljašnja bočna veza, čašična veza, zatkoleni kosi, zatkoleni lučni ligament)

SLUZNE KESE (BURSAE)

POKRETI U ZGLOBU KOLENA – fleksija, ekstenzija, spoljašnja i unutrašnja rotacija

Ekstenziju zgloba kolena vrše: četvoroglavi mišić buta (m Ekstenziju zgloba kolena vrše: četvoroglavi mišić buta (m. quadriceps femoris), zatezač butne fascije (m. tensor fasciae latae), veliki sedalni mišić – površni delovi (m. gluteus maximus) Fleksiju vrše: mišići zadnje lože buta (m. semimembranosus, m. semitendinosus, m.biceps femoris), terzijski mišić (m. sartorius), m.gracilis, m. gastrocnemius Unutrašnju rotaciju vrše: mišići zadnje lože buta (m. semitendinosus, m. semimembranosus), terzijski mišić (m. sartorius), m.gracilis, zatkoleni mišić (m. popliteus) Spoljašnju rotaciju vrši mišić zadnje lože buta: dvoglavi mišić buta (m. biceps femoris)

ZGLOBOVI STOPALA Najvažniji su gornji (articulatio talocruralis) i donji skočni zglob (articulatio talocalcaneonavicularis) Funkcionalno se dopunjuju

GORNJI SKOČNI ZGLOB Spaja donje okrajke kostiju potkolenice (tibije i fibule) sa telom skočne kosti (talusa) Ima izgled dvokrake viljuške

Fibrozna (spoljašnja) čahura se pripaja duž ivica zglobnih površina na sve tri kosti Zglobna čahura je slaba i tanka sa prednje i zadnje strane zgloba a bočno je ojačana ligamentima

LIGAMENTI GORNJEG SKOČNOG ZGLOBA Snažne bočne veze Zglob sa unutrašnje strane ojačava deltasta veza koja ima četiri kraka: dva površna koji se pripajaju na petnoj i čunastoj kosti i dva duboka, koji se pripajaju na prednjoj i zadnjoj strani talusa Zglob je sa spoljašnje strane ojačan sa tri ligamenta koji povezuju lišnjaču (fibula), skočnu (talus) i petnu kost (calcaneus) Uloga: održavaju stabilnost zgloba, kontrolišu amplitudu pokreta Za stabilnost zgloba je izuzetno važan ligament koji povezuje fibulu i prednji deo talusa

POKRETI U GORNJEM SKOČNOM ZGLOBU Plantarna fleksija – učestvuju mišići zadnje lože potkolenice: troglavi mišić potkolenice (m. triceps surae), tabanski mišić (m. plantaris), zadnji golenjačni mišić (m. tibialis posterior), pregibač prstiju stopala (m. flexor digitorum longus), pregibač palca stopala (m. flexor hallucis longus), mišići spoljašnje lože potkolenice (peronealni mišići) Dorzalna fleksija – vrše je mišići prednje lože potkolenice: prednji golenjačni mišić (m. tibialis anterior), opružač prstiju stopala (m. extensor digitorum longus), opružač palca stopala (m. extensor hallucis longus)

DONJI SKOČNI ZGLOB Grade ga skočna kost (talus), petna kost (calcaneus) i čunasta kost (os naviculare) Podeljen je kanalom nožja na prednji (art. talocalcaneonavicularis) i zadnji deo (art. subtalaris)

ART. TALOCALCANEONAVICULARIS Izgrađuju ga skočna kost (talus), petna kost (calcaneus) i čunasta kost (os naviculare) Direktno se zglobljavaju skočna i petna kost svojim prednjim i srednjim zglobnim površinama, kao i skočna i čunasta kost, dok su petna i čunasta kost povezane putem snažnog ligamenta Ovaj zglob učestvuje u istim pokretima kao i gornji skočni zglob; funkcionalno ga dopunjuje

ART. SUBTALARIS Grade ga skočna (talus) i petna kost (calcaneus) Zglobljavaju se zadnje zglobne površine ove dve kosti Nalazi se iza kanala nožja

Zglobne čahure prednjeg i zadnjeg dela donjeg skočnog zgloba su odvojene kanalom nožja; pripajaju se na ivicama zglobnih površina Zglobna čahura prednjeg dela skočnog zgloba je tanka, prava fibrozna kapsula je prisutna samo u zadnjem delu zgloba Zglobna čahura zadnjeg dela zgloba je tanka, labava; ojačana je bočno ligamentima Obe čahure ojačava ligament koji se nalazi u kanalu nožja

LIGAMENTI DONJEG SKOČNOG ZGLOBA Ligamenti ojačavaju donji skočni zglob, sa prednje, zadnje, unutrašnje i spoljašnje strane Važne veze su i ligament smešten u kanalu nožja kao i ligament koji povezuje petnu i čunastu kost sa tabanske strane

UGANUĆE SKOČNOG ZGLOBA

POKRETI U ART.SUBTALARIS INVERZIJA – kombinacija adukcije (privođenja) i unutrašnje rotacije - vrše je: prednji golenjačni mišić (m. tibialis anterior), zadnji golenjačni mišić (m. tibialis posterior), troglavi mišić potkolenice (m. triceps surae) EVERZIJA – kombinacija abdukcije (odvođenja) i spoljašnje rotacije - vrše je: dugi lišnjačni mišić (m. peroneus longus), kratki lišnjačni mišić (m. peroneus brevis), opružač prstiju stopala (m. extensor digitorum longus)