MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan

MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan
MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić DEVIZNI KURS

POJAM DEVIZNOG KURSA Definicija Notiranje
direktno notiranje indirektno notiranje Fiksni (devizni paritet) i fluktuirajući (odnos ponude i tražnje) Promjene deviznog kursa apresijacija vs revalvacija depresijacija vs devalvacija Apresijacija/revalvacija domaće cvalute valute poskupljuje izvoz u pojeftinjuje uvoz Depresijacija/devalvacija domaće valute pojeftinjuje izvoz i poskupljuje uvoz

POJAM DEVIZNOG KURSA Formula za izračunavanje procenta promjene deviznog kursa u sistemu direktnog notiranja PRIMJER 1: Ako je devizni kurs dolara iznosio 1€=1,20$, te je na tržištu došlo do depresijacije dolara, a novi devizni kurs iznosi 1€=1,25$, izračunati procenat depresijacije dolara! PRIMJER 2: Ako je dolar depresirao za 10%, pri čemu novi devizni kurs iznosi 1€=1,30$, izračunati devizni kurs prije promjene?

TEORIJE DEVIZNOG KURSA
Platnobilansna teorija deviznog kursa Teorija pariteta kupovnih snaga Monetaristička teorija deviznog kursa Portfolio teorija deviznog kursa

PLATNOBILANSNA TEORIJA
Jedan od najranijih pristupa koji je teorijski objašnjavao formiranje deviznog kursa na deviznom tržištu U fluktuirajućim režimima deviznog kursa, vrijednost inostrane valute se utvrđuje kao i vrijednost svake druge robe, u presjeku krive ponude i tražnje. Ponuda deviza potiče od izvoza, a tražnja ze devizama potiče od uvoza robe i usluga. U početku je uzimao u obzir samo robne tokove, te je devizni kurs bio određen stanjem tekućih transakcija Danas uzima u obzir i tokove kapitala zbog kojih se obavlja preko 90% transakcija na deviznom tržištu.

Formiranje ravnotežnog deviznog kursa u režimu fluktuirajućeg deviznog kursa E1 – tražnja za devizama je veća od ponude, postoji disparitet između ponude i tražnje (Q2-Q1) – deficit platnog bilansa (debitne stavke (D) > kreditnih (S)) Ako centralna banka želi da održi devizni kurs na nivou E1, mora da prodaje devize na deviznom tržištu (smanjenje deviznih rezervi)

Povećanje ponude deviza na deviznom tržištu Razlozi povećanja ponude deviza (povećanje izvoza zbog rasta tražnje za robom i uslugama iz SAD, priliv kapitala u SAD)

Povećanje tražnje za devizama na deviznom tržištu Razlozi povećanja tražnje devizama (povećanje uvoza za robom i uslugama iz evrozone, odliv kapitala iz SAD)

Svi faktori koji utiču na rast tražnje za domaćom robom utiču na jačanje domaće valute Svi faktori koji utiču na pad tražnje za domaćom robom utiču na slabljenje domaće valute Platnobilansna teorija objašnjava kretanje deviznog kursa u kratkom roku Devizni kurs definisan platnobilansnom teorijom naziva se ravnotežni devizni kurs, jer obezbjeđuje ravnotežu platnog bilansa

TEORIJA PARITETA KUPOVNIH SNAGA
Teorija pariteta kupovnih snaga (Purchasing Power Parity - PPP) datira s početka dvadesetog vijeka. Tvorac švedski ekonomista Gustav Cassel. Objašnjava devizni kurs u dugom roku Osnova ove teorije je zakon jedne cijene (The Low of One Price) postoji mogućnost kupovine identične korpe proizvoda za istu količinu novca u bilo kojoj zemlji, kada se njena vrijednost izrazi u istoj valuti. Iz toga proizilazi da bi devizni kurs trebalo da bude na nivou koji omogućava istu kupovnu moć određene količine novca u bilo kojoj zemlji. Devizni kurs treba da obezbijedi važenje zakona jedne cijene, odnosno treba da bude na nivou koji izjednačava cijene neke robe u zemlji i inostranstvu, ako se ta roba izrazi u istoj valuti

Određen proizvod treba da košta isto evra i u SAD i u Njemačkoj. PRIMJER: Ako je cijena proizvoda X u Njemačkoj 35 evra a u SAD 50 dolara, koliki treba da bude kurs dolara prema teoriji pariteta kupovnih snaga Е = 50$/35€=1,43 $ =>1€ = 1,43$ Ovako definisan devizni kurs naziva se realni devizni kurs Dakle, devizni kurs 1€ = 1,43$ omogućava važenje zakona jedne cijene, njegova cijena je u Njemačkoj 35€ a u SAD takođe (50$/ 1,43 = 35€) Šta bi se desilo ukoliko bi se cijena proizvoda X u SAD smanjila na 40$ 40$/35€=1,14$/€, odnosno dolar bi ojačao

Zaključak je da pad cijene proizvoda X u SAD dovodi do: Jačanja dolara, odnosno pada deviznog kursa Potcijenjenost valute – ukoliko je vrijednost valute na tržištu niža od vrijednosti valute prema TPKS Precijenjenost valute – ukoliko je vrijednost valute na tržištu viša od vrijednosti valute prema TPKS Dakle, poredi se realni devizni kurs (TPKS) sa tržišnim da bi se utvrdilo postojanje potcijenjenosti/precijenjenosti

PRIMJER: Ako je cijena korpe dobara u SAD 2500$ a u evrozoni 2000€, pri čemu je tržišni kurs 1€=1,15$, izračunati da li je dolar precijenjen i potcijenjen i za koliko procenata? Formula za izračunavanje nivoa potcijenjenosti/precijenjenosti (Eppp-E)/E, gdje je Eppp-realni devizni kurs izračunat prema TPKS (direktno notiranje) E – tržišni kurs (direktno notiranje) Eppp=2500$/2000€=1,25$/€, odnosno 1€=1,25$ E= 1,15$, odnosno 1€=1,15$ (Eppp-E)/E=(1,25-1,15)/1,15=0,0869, odnosno 8,69% Dakle, dolar je precijenjen za 8,69% Da je rezultat bio negativan, dolar bi bio potcijenjen

Big Mac Index - ilustracija potcijenjenosti/precijenjenosti valute ( ) Dva pojavna oblika TPKS Teorija aspolutnog pariteta kupovne moći (prethodno analizirani primjeri upravo se odnose na apsolutnu teoriju pariteta) – Devizni kurs između dvije valute jednak je odnosu cijena u njihovim zemljama E= P i P* opšti nivoi cijena u zemlji i inostranstvu, ui predstavljaju pondere, odnosno, učešće pojedninih proizvoda u opštem nivou cijena. Apsolutni oblik teorije govori koliki bi devizni kurs trebao da bude

Teorija relativnog pariteta kupovne moći - govori da promjena deviznog kursa treba da bude proporcionalna promjenama nivoa cijena Devizni kurs u tekućem periodu (Et) jednak je deviznom kursu u baznom periodu (E0), korigovanim za nivo cijena u zemlji P i inostranstvu, P*. Kao pokazatelj promjene opšteg nivoa cijena obično se koriste indeksi potrošačkih cijena (CPI, consumer price index). Česta je upotreba i indeksa cijena na veliko, deflatora društvenog proizvoda, te indeksa jediničnih troškova radne snage.

PRIMJER ZA RELATIVNU TPKS : Ako pretpostavimo je devizni kurs dolara u godini iznosio 1€=1,05$ te da je opšti nivo cijena u periodu u SAD porastao za 25% a u evrozoni za 15%, izračunati koliki bi devizni kurs trebalo da bude na kraju godine, u skladu sa TPKS. Et=E0*P/P*, Et=1,05*(125/115) = 1,14$ Ako je tržišni kurs 1€=1,20$, da li je dolar potcijenjen ili precijenjen Odgovor: dolar je na tržištu u tom slučaju potcijenjen, jer je potrebno više dolara de bi se kupio jedan evro, u odnosu na TPKS

MONETARISTIČKA TEORIJA DEVIZNOG KURSA
Monetarna teorija deviznog kursa nastala je spajanjem teorije pariteta kupovnih snaga, te jednačine ravnoteže na tržištu novca. Ovaj pristup su krajem 1960-ih godina uveli Robert Mandel (Robert Mundell) i Hari Džonson (Harry Johnson) Platni bilans posmatra izvorno kao monetarni fenomen. Monetarnu teoriju treba shvatiti kao dugoročnu, a ne kratkoročnu teoriju, jer ne pretpostavlja rigidnost cijena koja je važna pretpostavka mаkroekonоmskih mоdelа u krаtkоm rоku Osnovna ideja monetarne teorije deviznog kursa je da promjena u tražnji relativno u odnosu na ponudu jedne valute prema drugoj valuti dovodi do promjene deviznog kursa

Ako evrozona poveća ponudu evra relativno u odnosu na tražnju za evrima u većem procentu nego što SAD povećaju ponudu dolara relativno u odnosu na tražnju za dolarima, evro će depresirati u odnosu na dolar. Tražnju za novcem možemo matematički iskazati na sledeći način: Md = P L(Y, i), gdje je P nivo cijena, Y realni nacionalni dohodak, a i nominalnа kаmаtnа stopа. Уколико се ниво цијена пребаци на лијеву страну једначине добија се реална тражња за новцем, односно: Md / P = L(Y, i) Ponudu novca označićemo sa МS.

Ponuda novca jednaka je tražnji za novcem ako vrijedi MS=Md, a kako je Md = P L(Y, i) Uslov ravnoteže na tražištu novca možemo označiti sledećom jednačinom Мs = P L(Y, i), односно Ms / P = L(Y, i) (1) Prema teoriji pariteta kupovnih snaga devizni kurs se mijenja pod uticajem opšteg nivoa cijena u zemlji i inostranstvu, odnosno vrijedi E=P/P* (2) Iz jednačine (1) slijedi da je P= Ms / L(Y, i) , pa je i P*= Ms* / L(Y*, i*) (3) Ako se u jednačinu (2) uvrsti nivo cijena iz jednačine (3) dobija se:

Devizni kurs, prema monetarnoj teoriji Rast nominalne ponude novca u zemlji dovodi do rasta deviznog kursa, odnosno depresijacije domaće valute Rast realnog nacionalnog dohotka uzrokuje pad deviznog kursa, odnosno apresijаciju domaće valute Rast nominalne kamatne stope, ako nastaje usljed rasta inflacionih očekivnja, će dovesti do rasta cijena u budućnosti i prema teoriji pariteta kupovnih snaga, rasta deviznog kursa i - i* = pe - pe* (Fišerov identititet) – dugi rok NAPOMENA: U kratkom roku, rast kamatne stope ipak utiče na jačanje valute, tj. trenutni pad deviznog kursa!!!

PORTFOLIO TEORIJA DEVIZNOG KURSA
Portfolio teorija predstavlja nadgradnju monetarne teorije deviznog kursa. Nastala je 70-tih godina prošlog vijeka. Prema monetarnoj teoriji, devizni kursevi su determinisani ponudom i tražnjom za novcem u zemlji. Portfolio model uvodi i inostrane obveznice kao potencijalni supstitut za domaće obveznice. Devizni kurs određen istovremenom ravnotežom na tri segmenta finansijskog tržišta: novčanom tržištu, tržištu domaćih obveznica i tržištu inostranih obveznica.

Osnovne pretpostavke modela uravnoteženog portfolia Bogatstvo učesnika na finansijskom tržištu, W, sastoji se od kombinacije sledeće imovine: domaćeg novca, M, domaćih obveznica, B, i inostranih obveznica Bf. Kada se tražnja za novcem (M), domaćim (B) i inostranim obveznicama (Bf) izjednači sa ponudom za koju se pretpostavlja da je egzogena, dobijamo ravnotežnu količinu M, B i Bf Promjena jedne varijable modela utiče na promjenu druge varijable modela jer su M, B i Bf međusobni supstituti.

PRIMJER 1 i-if =(Ee-E)/E – ako je domaća kamatna stopa veća od inostrane kamatne stope, domaća valuta će depresirati –USLOV KAMATNOG PARITETA Smanjenje domaće ponude novca od strane CB povećava domaću kamatnu stopu. To onda dovodi do smanjenja M i Bf jer domaće obveznice postaju atraktivnije. Pojedinci će prodati dio stranih obveznica, kupovati domaće, te će doći do jačanja domaće valute. Takođe, zbog rasta domaće kamatne stope, priliv kapitala će doprinijeti jačanju domaće valute

Primjer 2 Povećanje realnog dohotka Y dovodi do rasta M i pada B i Bf. pad Bf dovešće do prodaje strane valute, koju rezidenti budu ostvarili smanjenjem Bf u svom portfoliju prodaja strane valute i kupovina domaće uticaće na pad vrijednosti strane i rasta vrijednosti domaće valute Šta će se desiti ako dođe do rasta strane kamatne stope? Devizni kurs u kratkom roku određen je promjenama na tržištu novca i kratkoročnog kapitala U dugom roku zavisi od realnih transakcija (uvoza i izvoza roba i usluga)

VRSTE DEVIZNIH KURSEVA
Prema načinu formiranja Fiksni Fluktuirajući Klizajući (meki fiksni,središnji) U zavisnost da li se koristi jedan devizni kurs za sve transakcije ili više: Jedinstveni Diferencirani

FIKSNI DEVZNI KURSEVI Definicija Prednosti: Stabilnost kod obračuna Manji rizik Pouzdanije planiranje Pogoduje rastu investicija i međunarodne trgovine Niža inflacija u odnosu na fluktuirajuće režime Negativne strane Nema automatskog uravnoteženja platnog bilansa Potrebne veće devizne rezerve Spoljna ravnoteža se ostvaruje na teret unutrašnje Potcijenjenost/precijenjenost se kumulira i često zahtijeva velika prilagođavanja u odnosu na fluktuirajuće devizne kurseve

FLUKTUIRAJUĆI DEVZNI KURSEVI Definicija Prednosti: Automatizam u prilagođavanja platnog bilansa Autonmija u vođenju monetarne politike Zahtijeva manje devizne rezerve Negativne strane Velike oscilacije deviznog kursa kod manjih zemalja Nepovjerenje u domaću valutu usljed velikih promjena vrijednosti Inflacija u slučaju velike uvozne zavisnosti zemlje Manje pogoduje investicijama i međunarodnoj trgovini

devizna tržišta Tržište na kome pojedinci, firme i banke kupuju i prodaju stranu valutu Četiri učesnika u razmjeni pojedinci (fizička i pravna lica) banke brokeri centralna banka London je najveće devizno tržište (31% prometa), slijede Njujork(19%), a zatim Tokio, Singapur i Frankfurt Promet 1,9 biliona dolara dnevno (podatak za 2004, BIS banka) U savremenim uslovima banke međunarodna plaćanja obavljaju brzo, sigurno i uz male troškove korišćenjem telekomunikacione mreže SWIFT – Svjetsko udruženje za mеđubankarskе transаkcijе putеm tеlеkomunikаcijа. Ovu mrežu koriste i banke u BiH. Dvije vrste deviznih kurseva promptni i terminski devizni kursevi

devizna tržišta Promptni posao je posao gdje se kupac i prodavac danas dogovaraju o vrsti valute koja je predmet transakcija, količini i cijeni (promptni kurs) a posao se odmah realizuje ili najkasnije u roku od 2 dana. Terminski posao je posao gdje se kupac i prodavac danas dogovaraju o vrsti valute koja je predmet transakcija, količini i cijeni (terminski kurs) a posao se ne realizuje odmah, već u periodu od 1-12 mjeseci. Tipičan terminski ugovor je na 1, 3 i 6 mjeseci, a najčešći su na 3 mjeseca Dakle, devizni kursevi se razlikuju u zavisnosti od toga da li će se odmah posao realizovati ili će se realizovati u budućem vremenskom periodu. Ravnotežni devizni kurs za promptne isporuke formira se u tački presjeka ponude i tražnje za promptne isporuke (tipični devizni kurs) Ravnotežni devizni kurs za terminske isporuke (npr 3 mjeseca) formira se u tački presjeka ponude i tražnje valute za kasnije isporuke.

devizna tržišta PRIMJER: Ako 1 € možemo kupiti po cijeni od 1,1$ pod uslovom da odmah bude izvršena isporuka i plaćanje (promptni posao) ili po cijeni od 1,2$ dinara pod uslovom da se isporuka i plaćanje izvrše za npr. 3 mjeseca, (terminski posao) tada je prvi kurs promptni (Ep) a drugi terminski (Et); Ako je terminski devizni kurs (Et) viši od promptnog (Ep) , deviza (u ovom slučaju evro) ima terminsku premiju Tp To znači da su formirana očekivanja da bi vrijednost evra tj . devize mogao rasti; Ako je Et niži od Ep deviza ima terminski diskont.

devizna tržišta Formula za izračunavanje Tp(Td) na godišnjem nivou valute koja indirektno notira tj. devize Tp(Td)=(Et-Ep)/Ep * 360/n *100 U našem primjeru, Ep=1,1$, Et3 = 1,2$, n=90 dana Tp(Td) = (1,2-1,1)/1,1*360/90*100 = 36,4% Dakle, evro ima terminsku premiju, koja na gordišnjem nivou iznosi 36,4% Primjer kursne liste

devizna tržišta Kada se buduća plaćanja, bilo da se radi o prilivu ili odlivu, vrše u stranoj valuti, postoji rizik deviznog kursa ili tzv. otvorena pozicija. Na terminskom tržištu postoje dvije vrste učesnika, hedžeri i špekulanti Hedžing poslovima moguće je zaštititi se od deviznog rizika Hedžeri koriste transakcije na terminskom tržištu da bi se zaštitili od rizika deviznog kursa To su obično firme ili pojedinci koji imaju obaveze ili potraživanja u inostranoj valuti Ako lice ima devizne obaveze, tada se štiti od rizika deviznog kursa tako što kupuje devizu na terminskom deviznom tržištu (terminska kupovina), Ako ima potraživanja, tada prodaje devize na terminskom deviznom tržištu

devizna tržišta PRIMJER HEDŽINGA: Preduzeće iz Beograda bavi se proizvodnjom hrane i izvozom iste u Austriju. 15. maja je izvezla robu koja dospijeva na naplatu 15. avgusta u iznosu od evra. Promptni devizni kurs evra je 120 dinara dok je terminski devizni kurs na tri mjeseca je 115 dinara. Koje opcije stoje na raspolaganju finansijskom menadžeru preduzeća? preduzeće će 15 maja sklopiti terminski posao na tri mjeseca, terminski će prodati € po terminskom kursu 1€ = 115 din 15. avgusta, kada naplati potraživanja u iznosu od €, preduzeće će izvršiti terminski posao. Banci će doznačiti € po kursu od 1€=115din Na ovaj način preduzeće je sigurno da će na dan naplate imati na računu dinara Zaštitom od rizika preduzeće se koncentriše na djelatnost za koju je osnovana

devizna tržišta PRIMJER HEDŽINGA: Preduzeće iz Beograda uvezlo je robu iz Italije u vrijednosti od 1000€, uz odloženi rok plaćanja od 3 mjeseca. Promptni devizni kurs evra je 120 dinara dok je terminski devizni kurs na tri mjeseca je 125 dinara. Koje opcije stoje na raspolaganju finansijskom menadžeru preduzeća? preduzeće će sklopiti terminski posao na tri mjeseca, terminski će kupiti 1.000€ po terminskom kursu 1€ = 125 din kada obaveze dospiju na naplatu, preduzeće će izvršiti terminski posao. Banci će doznačiti 1.000€ po kursu od 1€=125din Na ovaj način preduzeće je sigurno da će ga obaveza koštati din

devizna tržišta Špekuacije predstavljaju aktivnosti suprotne hedžovanju Špekulant-lice koje želi da zaradi na promjenama kursa i svjesno preuzima rizik Špekulant poredi terminski kurs sa procijenjenim promtnim kursom na dan dospjeća terminskog ugovora Kupuje devizu na terminskom deviznom tržištu kada očekuje da će njena vrijednost po promtom kursu npr. za tri mjeseca biti veća od trenutne vrijednosti po terminskim kursu na tri mjeseca Prodaje devizu na terminskom deviznom tržištu kada očekuje da će njena vrijednost po promtom kursu biti manja od trenutne vrijednosti po terminskim kursu na tri mjeseca.

MEĐUNARODNI MONETARNI SISTEM

Međunarodni monetarni sistem se može definisati kao institucionalni okvir kojim su regulisana međunarodna plaćanja, kretanje kapitala i način utvrđivanja deviznih kurseva. Njegova ključna finkcija je da omogućava adekvatnu međunarodnu likvidnost. Ne postoji jedinstvan međunarodni monetarni sistem koji bi omogućio uravnoteženu međunarodnu razmjenu Specifičnost međunarodnih ekonomskih odnosa je u nepostojanju jedinstvenog monetarnog medija koji bi bio sredstvo razmjene, obračunsko sredstvo (mjere vrijednosti) i sredstvo deviznih rezervi Iz tog razloga postoje brojni sistemi deviznih kurseva i brojne valute

Zlatni standard ( ) - konvertibilnost papirnog novca u zlato. Novčanice imaju “zlatno pokriće”. Međunarodni monetarni sistem između dva svjetska rata Zlatno-polužni standard – konvertibilnost samo većih vrednosti papirnog novca u zlatne poluge (12,5kg zlata). Zlatno-devizni standard– konvertibilnost papirnog novca u strani papirni novac (uglavnom britansku funtu) koji je pretvoriv u zlato. Bretnonvudski zlatno-devizni standard ( ) baziran na dolaru, koji je konvertibilan u zlato

ZLATNI STANDARD ( ) Prvi oblik organizovanog međunarodnog mon. sistema Vrijednost nacionalne valute je definisana u fiksnom iznosu u odnosu na zlato, koju je zemlja „bila primorana“ da održava Sloboda izvoza i uvoza zlata Radilo se o tzv. “zlatnom novcu”. Režim deviznog kursa u vrijeme zlatnog standarda je režim fiksnog deviznog kursa. Devizni kursevi su se određivali na osnovu sadržaja zlata u jedinici valute. Ako je vrijednost jedne unce zlata (31,1 gram) u SAD iznosila 35$ a u Velikoj Britaniji 14,58₤, onda vrijednost funte iskazana u dolarima iznosi (35$/ 14,58₤) 2,40$. Postojala je mogućnost oscilacije deviznih kurseva između donje i gornje zlatne tačke.

ZLATNI STANDARD ( ) Gornja i donja zlatna tačka determinisane su troškovima troškovima transporta i osiguranja prenosa zlata između jedna zemlje u drugu. PRIMJER Pretpostavimo da uvoznik iz Velike Britanije treba da plati 100$ izvozniku iz Amerike, te da su troškovi transporta zlata 1₤. Tada će se devizni kurs kretati u granicama 0,99 ₤ <1$<1,01 ₤. Ako bi devizni kurs bio npr. 1$=1,03 ₤ (dolar skuplji od zbira dev. kursa i troškova transporta), tada bi Britancima bilo isplativije da uvoz plate isporukom zlata u vrijednosti od 100$, jer bi ukupni troškovi iznosili 101₤ u odnosu na 103₤ ako bi se plaćaje vršilo u dolarima. Stoga kurs neće nikad prelaziti 1$=1,01 ₤, niti padati ispod 0,99₤ za 1$

ZLATNI STANDARD ( ) Deficit platnog bilansa Britanije će pokrenuti kurs do gornje granice pariteta (1$=1,06 ₤), nakon čega slijedi odliv zlata iz zemlje i smanjenje novčane mase. Odliv zlata uzorkuje smanjenje novčane mase jer novčana masa mora biti pokrivena zlatom. Prema kvantitativnoj teoriji novca, smanjenje novčane mase usljed odliva zlata pokreće deflatorni (klasični) mehanizam prilagođavanja platnog bilansa. Pad novčane mase smanjuje cijene i nadnice, te konkurentnost zemlje raste. Slijedi porast izvoza i poboljšanje platnog bilansa. Pad količine novca u opticaju povećava i kamatnu stopu, pa dolazi do priliva kapitala iz inostranstva. Deflatorni (automatski) mehanizam ekstrnog prilagođavanja koji je djelovao u zlatnom standardu, sa sobom je nosilo velike troškove

ZLATNI STANDARD ( ) Zbog ugrađenog mehanizma automatskog prilagođavanja platnog bilansa, zlatni standard je prednost davao spoljnoj nasuprot unutrašnjoj ravnoteži (koja podrazumeva odsustvo recesionih i inflatornih pritisaka) Zemlje nisu imale autonomiju u vođenju monetarne politike (povećanje novčane mase => odliv zlata (deviznih rezervi)) Žrtvovanje životnog dtandarda zbog obaveze održavanja fiksnog deviznog kursa Prvi svjetski rat značio je kraj zlatnog standarda, jer su zemlje morale da ograniče konverziju novca u zlato i time spriječe gubitak zlata.

MEĐUNARODNI MONETARNI SISTEM IZMEĐU DVA SVJETSKA RATA
Iz prvog svjetskog rata su privrede, pogotovo evropske, izašle sa razorenim privrednim potencijalom, visokom inflacijom i visokom političkom nestabilnosti. U prvi plan stavljaju se ciljevi nacionalnih privreda, a deflatorni mehanizmi prilagođavanja su za većinu zemalja bili neprihvatiljivi (unutrašnje zbog spoljne ravnoteže). Valutni damping (konkurentske devalvacije) i rast protekcionizma Međunarodna konferencija, godina, dogovor o uvođenju zlatno-deviznog standarda, smatrajući da zlatno devizni standard daje više fleksibilnosti u postizanju unutrašnje ravnoteže (zlato nije jedina rezervna valuta). Engleska funta kao rezervna valuta

Dva modaliteta Zlatno-polužni standard – država se obavezuje da zamijeni domaću valutu za zlato samo u slučaju većih vrednosti papirnog novca (u vrijednosti od zlatne poluge - 12,5kg zlata). Zlatno-devizni standard– država se obavezuje da obezbijedi konvertibilnost papirnog novca u zlato, ali i u strani papirni novac (uglavnom britansku funtu) koji je pretvoriv u zlato. Velika britanija 1925 vraća predratni paritet funte i zlata, koji je, zbog visoke inflacije u periodu od početka rata, značio visoku precijenjenost funte. To je uzrokovalo trgovinske deficite Britanije, ali i dvocifrene stope nezaposlenosti. Francuska je 1928 odlučila da naplatu suficita vrši samo u zlatu , a ne u funtama ili drugoj valuti, što je značilo udar na zletne rezerve Britanije. Britanija morala da ukine konvertibilnost funte u zlato.

Velika depresija značila je kraj zlatno-deviznog standarda uspotavljenog nakon I svjetskog rata. Kriza uzrokuje ukidanje konvertibilnosti nacionalnih valuta u zlato, rast protekcionizma i ograničenja kretanja kapitala Galbrajt-najopasniji protivnik zlatnog standarda bila je demokratija! (nespremnost stanovništva da žrtvuje standard tj. bude žrtva automatskog prilagođavanja).

Bretnonvudski zlatno-devizni standard (1944-1973)
1944. godine, u Breton Vudsu (SAD) dogovoreni su principi posleratnog međunarodnog monetarnog sistema Osnovan je Međunarodni monetarni fond kao njegov stub. SAD iz II sv. rata izašle kao najjača ekonomija Paritet dolara je utvrđen u zlatu – 35 dolara za uncu zlata. SAD su se obavezale da će otkupljivati i prodavati zlato na zahtjev centralnih banaka člаnicа po cijeni od 35 dolаrа zа uncu zlаtа. Ostale zemlje članice bile su obavezne utvrditi paritet svojih valuta u odnosu na dolar i obezbijediti da oscilacije deviznih kurseva ne budu veće od +/- 1% u odnosu na utvrđeni paritet. Vanjska konvertibilnost valuta (za strance) i to samo za tekuće transakcije Cilj kreatora je stvoriti sistem koji će zemljama omogućiti stabilnost, razvoj međ. trgovine, investicija i kretanje kapitala, ali i dovoljnu fleksibilnost za realizaciju unutrašnjih privrednih ciljeva

U cilju ostvarenja eksterne ravnoteže, zemlje su u zlatno-dolarskom standardu (kako je nazvan zbog centralne uloge dolara) mogle da obezbijede kredite MMF-a, ali i da promijene paritet. MMF je kreditirao zemlje kada su imale kratkoročne probleme sa deficitom p.b. Ako je deficit bio posljedica fundamentalne neravnoteže (deficit se ponavlja iz godine u godinu bez naznaka uravnoteženja), zemlja je mogla da zatraži dozvolu MMF-a za promjenu pariteta Razvijene zemlje su nerado vršile promjenu pariteta jer bi to bilo protumačeno kao znak slabosti. To je zlatno-dolarskom sistemu smanjilo fleksibilnost i stimulisalo destabilizujuće međ. tokove kapitala. Zemlje su bile dužne da obezbijede konvertibilnost za tekuće transakcije, dok su za kapitalne kontrole bile dozvoljene, u cilju zaštite zemlje od destabilizujućih novčanih tokova

Potražnja za dolarom je sve do 1960-tih bila izuzetno visoka (tzv. glad za dolarima), a SAD su upravo “izvozom” dolara (izvozom kapitala) finansirale rastuće deficite svog tekućeg bilansa. Zemlje su prihvatale dolare jer je dolar bio konvertibilan u zlato, imao međunarodnu platežnu sposobnost i donosio kamatu (za razliku pd zlata) Uspostavljanje konvertibilnosti valuta razvijenijih evropskih zemalja godine smanjuje tražnju za dolarom, ali i povećava mobilnost kapitala Deficiti tekućeg bilansa SAD počinju značajno da rastu, a iznos dolara u svijetu prevazilazi zlatne rezerve SAD. Dolazi do sve veće zamjene dolara za zlato, a prednjači Francuska

SAD 1971 godine suspenduju konvertibilnost dolara u zlato kako bi zaštitili zlatne rezerve i više devalvaciju dolara sa 35 na 38 dolaza za 1 uncu zlata. Amerika nije željela da održava fiksni devizni kurs dolara na teret unutrašnje ravnoteže 1973- druga devalvacija dolara, sa 38$ na 42,22$ za jednu uncu zlata i kraj Bretonvudskog zlatno deviznog stabdarda Valute su počele da fluktuiraju na deviznim tržištima Evropske zemlje su kreirale tzv evropsku monetarnu zmijuManje razvijene zemlje odlučile da fiksiraju svoju valutu za inostranu (uglavnom dolar) ili korpu valuta.

SISTEMI (REŽIMI) DEVIZNIH KURSEVA
Dvije su osnovne podjele deviznih kurseva prema načinu njihovog utvrđivanja: Fiksni i Fluktuirajući devizni kursevi Česta je podjela režima deviznih kurseva na: Fiksne Klizajuće (Meke fiksne, Središnje) (kombinuju prednosti fiksnih i fluktuirajućih) Fluktuirajuće MMF vrši klasifikaciju režima deviznih kurseva koji se u zemlji implementiraju

MEĐUNARODNI MONETARNI FOND
Međunarodni monetarni fond (International Monetary Fund) je osnovan godine u Bretton Woods-u (USA) Uporedo sa MMF-om osnovana je i Međunarodna banka za obnovu i razvoj (International Bank for Reconstruction and Development) MMF je trebao da obezbijedi saradnju u oblasti međunarodnih plaćanja i politike deviznih kurseva i da odobrava kredite za kratkoročno uravnoteženje platnog bilansa, a Banka je dobila zаdаtаk dа dugoročnim kreditimа prevashodno u infrastrukturu omogući obnovu i rаzvoj privredа zemаljа člаnicа. Dakle, ključni zadatak MMF-a je održavanje međunarodne monetarne stabilnosti – sistema deviznih kurseva i sistema međunarodnih plaćanja u uslovima nepostojanja jedinstvenog međunarodnog monetarnog medija

Ciljevi MMF-a su: Razvoj međunarodne monetarne saradnje, Podrška stabilnim deviznim kursevima, Pomoć u održavanju konvertibilnosti valuta i Davanje kratkoročnih kredita za uravnoteženje platnog bilansa. Osnovne funkcije MMF-a su: regulisanje visine deviznih kurseva finansijska podrška članicama (kreditiranje) funkcija kontrole i nadzora usluge (tehnička pomoć)

Ima 189 zemalja članica Sjedište MMF-a je u Vašingtonu Izvori finansiranja Kvote Osnovni izvor finansiranja Trenutno (01/2018) iznose 668 milijadi $, a uplaćuju se 25% u konvertibilnoj valuti a 75% u nacionalnoj valuti Kvota BiH iznosi 265,2 miliona SDR (1SDR=1,43$) Udio u ukunim kvotama: 1. SAD (17,4%), 2. Japan (6,5%), 3. Kina (6,4%), 4. Njemačka (5,6%), Francuska i Velika britanija (4,2%) Svaka zemlja ima 250 osnovnih glasova plus po 1 glas na svakih SDR Glasačka prava: SAD (16,5%), Japan (6,15), Kina (6,1%), Njemačka (5,3%), Francuska i Velika Britanija (4%), Saudijska Arabija (2%) Iznos kvote se utvrđuje prema ekonomskoj snazi zemlje (BDP, otvorenost, devizne rezerve, varijabilnost) Zaduživanje na finansijkom tržištu Na bazi sporazuma o pozajmljivanju sa pojedinim zemljama zemljama General Agreements to Borrow (GAB)- sa 11 najrazvijenijih zemalja (17mldr SDR) – potpisan 1962 New Arrangements to Borrow (NAB) –sa 38 zemalja (182,4 mlrd SDR) – potpisan 1997

Izvori finansiranja (nastavak) Prihod po osnovu datih zajmova (naplaćene kamate i provizije) Specijalna prava vučenja (SDR) kreirana 1969 godine od strane MMF-a Specijalna prava vučenja trebalo je da zadovolje dva bitna zahtjeva međunarodnog monetarnog sistema: da se obezbijedi uvećanje obima međunarodne likvidnosti i da se osigurа pouzdаn denominаtor (osnovа ) zа iskazivanje deviznih kurseva zemalja članica MMF SDR su dio deviznih rezervi CB U momentu emisije SDR su vezivane za dolar, 1SDR=1$, a kasnije se prešlo na utvrđivanje SDR na bazi korpe valuta. Od oktobra 2016 vrijednist SDR se utvrđuje na bazi SAD dolara (41.73 %), evra (30.93 %), kinaskog juana(10.92%), japanskog jena (8.33 %) i britanske funte (8.09 %). Kamatna stopa na SDR se računa na bazi ponderisane kratkoročne kamatne stope na valute koje ulaze u sastav ( krajem 2017 iznosila 0,804%) Zaključno sa godinom (kada je emitovano 182,6 mlrd SDR u cilju prevazilaženja krize) emitovano je 204,1 mlrd SDR, a emisija se vrši u skladu sa kvotom. Ukoliko zemlja ima više/manje SDR u odnosu na alociran iznos naplaćuje/plaća kamatu. 1 SDR na računu kod MMF-a, praktično znači imati mogućnost da se od MMF-a povuče određena protivrijednost jedne od pomenutih pet valuta valute koje čine korpu valuta koja određuje vrijednost SPV

Organi upravljanja Najviši organ je Odbor guvernera (svaka zemlja ima jednog predstavnika) Operativni organ je Odbor izvršnih direktora (24 direktora, od čega 8 imenuju zemlje sa najvećom kvotom, a ostalih 16 predstavljaju “izborna tijela” koja čine grupe zemalja. Na čelu Odbora direktora je Direktor MMF-a. Za sve važne odluke potrebno preko 85% glasova, tako da SAD presudno utiču na odluke MMF

Funkcija finansijske podrške Kreditiranje MMF-a je usmjereno ka finansiranju platnobilansnih poteškoća. Krediti MMF-a omogućavaju zemljama da dopune svoje devizne rezerve, stabiliziuju svoje valute, nastave plaćati uvoz i povrate preduslove za snažan ekonomski rast, Uslov za dobijanje kredita od MMF-a je usaglašen stabilizacioni program, čiji je cilj uklanjanje uzroka koji su zemlju doveli u poziciju da joj je neophodan kredit za finansiranje deficita. Zemlja se „pismom o namjerama“ obavezuje da će sprovoditi program ekonomskih reformi koje je usaglasila sa MMF-om. Kredit se plasira obično kroz četiri tranše po 25%. Iznos prve kreditne tranše je bezuslovan, a ostale tri tranše su najčešće uslovljene određenim programima prilagođavanja. Rezervna tranša, kreditna stranša, super rezervna tranša...

Funkcija finansijske podrške – vrste kredita Stand-by aranžman (kredit u pripravnosti, eng. Stand-by) – okvirni iznos sredstava koji neka zemlja može koristititi u određenom vremenskom periodu u skladu sa potrebama. Čine oko % ukupnih kredita. Aranžman za produženo finansiranje (Extended Fund Facility) – srednjoročni kredit za strukturna prilagođavanja i fundamentalne privredne reforme . Čine oko 20-25% ukupnih kredita. Aranžman za dodatne rezerve (Supplemental Reserve Facility) – pomoć zemljama koje se u finansijskim i valutnim krizama suočavaju sa velikim i naglim odlivima kapitala i padom deviznih rezervi. Čine oko 15-20% ukupnih kredita. Aranžman za kompenzatorno finansiranje (Compensatory Financing Facility)– krediti zemljama koje se suočavaju sa smanjenim deviznim prilivom zbog delovanja faktora na koje zemlja ne utiče.

Funkcija kontrole i nadzora Nadzor nad privrednim tokovima zemalja članica Nadzor se vrši obično na godišnjem nivou uz konsultacije i diskusije sa predstavnicima vlasti i CB, ali ostalim subjektim u zemlji, analiziraju se rizici po nacionalnu i globalnu stabilnost. Vrši se nadzor i ocjena stanja na globalnom nivou Objavljivanje godišnjih ocjena o stanju u privredama i ekonomskoj politici World Economic Outlook – objavljuje se dva puta godišnje Global Financial Stability Report Fiscal Monitor...

Usluge (tehnička pomoć) Odnosi se na pomoć u izgradnji ljudskih i institucionalnih kapaciteta koji će omogućiti vođenje uspješne ekonomske politike Osoblje MMF posjećuje zemlje, boravi duže u zemlji i pruža besplatnu tehničku pomoć u raznim segmentima ekonomske politike (budžet, devizni sistem, monetarna politika...) Savremena uloga MMF – evoluirala zbog nemogućnosti ostvarenja prvobitnog cilja... Kritike na račun MMF Insistiranje na oštrim mjerama štednje Naklonost razvijenim zemljama Zahtjev za brzom i sveobuhvatnom privatizacijom Zagovaranje liberalizacije tokova kapitala

MEĐUNARODNO FINANSIRANJE

MEĐUNARODNO FINANSIRANJE
Osnovni motiv izvoza kapitala je ostvarenje što većeg profita. To je prenos finansijskih ili realnih transfera iz jedne zemlje u drugu Ukupne investicije su jednake štednji u jednoj ekonomiji ukoliko nema uvoza kapitala, a ukoliko ima, onda investicije mogu da budu veće od štednje (S-I)=(X-M) =>I>S ako je M>X – deficit tekućeg jednak suficitu kapitalnog bilansa Kraj 19 i početak 20 vijeka kapital se kreće između zemalja bogatim resursima kao izvoznica i industrijskih zemalja kao uvoznica kapitala Do I sv. rata Velika Britanija je bila najyna;ajniji iyvoynik kapitala

MEĐUNARODNO KRETANJE KAPITALA
Za period nakon II sv. rata karakterističan je veliki izvoz kapitala iz javnih izvora u vidu pomoći, međunarodnih kredita i zajmova međunarodnih finansijskih organizacija Ekspanzija međ. kretanja kapitala vezuje sa za 1960-te godine, kada valute razvijenijih zemalja postaju konvertibilne Konvertibilnost valuta dovodi do razvoja finansijskih tržišta, ali i raspad Bretonvudskog sistema, razvoj telekomunikacija, te razvoj evrotržišta Kapital se kreće od suficitarnim ka deficitarnim zemljama, a u izvozu kapitala veliku ulogu imaju multinacionalne kompanije (nosioci razvoja međ. trgovine i investicija)

Prema izvorima iz kojih potiču sredstva razlikujemo izvoz javnog i izvoz privatnog kapitala. Sa aspekta ročnosti, postoji kretanje dugoročnog i kratkoročnog kapitala. Dugoročni vs kratkoročni kapital Tri su osnovna oblika kretanja kapitala : Strane direktne investicije (SDI) Portfolio investicije Zajmovni kapital (krediti)

Zbog nerazvijenosti finansijskih tržišta, sve do 1970-tih godina oko 65% kretanja kapitala odnosilo se na zajmovni kapital; Od tada raste značaj SDI i portfolio investicija U novije vrijeme dolazi do značajnog priliva direktnih stranih investicija u zemlje u razvoju. Udio direktnih stranih investicija u zemlje u razvoju u ukupnim direktnim stranim investicijama u svijetu porastao je sa 20% osamdesetih godina na oko 30% devedesetih godina, a danas iznosi oko 45%. Privlačenje kapitala (Global Competitivness Index, Dooing Business Index)

Strane direktne investicije (SDI) oblik prekograničnih investicija gdje rezident jedne zemlje ima kontrolu (50% glasova) ili značajan uticaj (10% glasova) na upravljanje preduzećem koji je rezident druge zemlje. Postoji nekoliko oblika ulaganja kapitala u formi stranih direktnih investicija: (1) osnivanje poptuno novog ekonomskog subjekta na teritoriji druge zemlje (green – field); (2) ulaganje u postojeće kapacitete u drugoj zemlji kroz spajanja i kupovinu postojećih ekonomskih subjekata (merger&aqusition); (3) ulaganje kapitala u formi zajedničkih ulaganja sa domaćim investitorima iz zemlje domaćina (joint venture) Najpovoljniji oblik priliva kapitala (transfer tehnologije i znanja, stabilan oblik priliva, ne zahtijeva plaćanja prema inostranstvu ako se ne ostvari profit) Motivi investitora (osvajanje tržišta, sticanje resursa, jeftinija radna snaga politički uticaj...)

Prilivi SDI u periodu 20062016. godina (u milijrdama $)

Portfolio investicije Portfolio investicije podrazumijevaju investicije u dužničke hartije od vrijednosti koje kotiraju na berzi, ali i vlasničke hartije od vrijednosti koje daju do 10% akcija s pravom glasa, jer investicija koja prelazi ovaj prag predstavlja direktnu investiciju ; Motiv portfolio investitora, za razliku od direktnog investitora, nije sticanje kontrole i uticaja nad preduzećem u koje investira, a time ni dugoročnog interesa, već diverzifikacija portfolija u cilju njegove optimizacije. Portfolio investicije u dužničke hartije od vrijednosti nose veći rizik od vlasničkih, jer podrazumijevaju plaćanje kamate vlasniku bez obzira da li je preduzeće emitent hartija od vrijednosti ostvarilo dobitak ili gubitak. Imovina stranaca stečena kroz ovaj oblik investicija je likvidna, pa investitor može brzo prodati HoV i preseliti kapital u drugu zemlju U slučaju kriza, portfolio investicije su prve koje napuštaju zemlju, tj. radi se o prilivima kapitala koji su osjetljivi na rizik

Zajmovni kapital Predstavlja odraz klasične finansijske funkcije – posredovanja bankarskog sektora u transferu finansijskih viškova, ali sa aspekta međunarodne ekonomije, između rezidenata i nerezidenata Kreće se iz zemlje sa nizom u zemlju sa visom kamatnom stopom.Ovakvo kretanje je autonomno Do dominantan oblik do 1970 tih godina, kada zbog razvoja berzi d0lazi do razvoja portfolio investicija Kriza prezaduženosti zemalja u razvoju godine zaustavlja ekspanziju ovih kredita Rizičnije su od SDI jer podrazumijevaju povrat ulaganja bez obzira da li se po osnovu korištenja sredstava ostvari profit ili ne

EVROVALUTNO TRŽIŠTE Evrovaluta je depozit u banci neke zemlje, ali denominovan u inostranoj valuti, npr. banka u Francuskoj drži depozite u dolarima. Evrotržište se tokom šestesetih i sedamdesetih godina brzo širilo zahvaljujući slje-dećim faktorima: većim kamatnim stopama u Evropi u odnosu na SAD stvaranje širokog tržišta u okviru Evropske ekonomske zajednice odnosno Evropske unije povećanje cijena nafte, što je doprinijelo povećanju ponude novca na evrotržištu popularno nazvani “ petrodolari “ ; Zadržavanje dolara u bankama u Evropi je dovelo do toga da su evropske banke počele odobravati kredite u dolarima;

EVROVALUTNO TRŽIŠTE Na evrotržištu egzistiraju četiri segmenta tržišta: tržište evronovca, tržište evrokredita, tržište evroobaveznica tržište evrozapisa. Međunarodno tržište obaveznica se dijeli na tržište evroobveznica i tržište stranih obaveznica Evroobaveznice se emituju u stranoj zemlji, ali ne u valuti zemlje u kojoj su emitovane, a plasiraju se u više zemalja Evroobvznica je obveznica denominirana u američkim dolarima koja se prodaje u Francuskoj, Njemačkoj ili Velikoj Britaniji

EVROVALUTNO TRŽIŠTE Strane obaveznice su tradicionalni istrumenti na međunarodnom tržištu obaveznica. Prodaju se u drugoj zemlji i denominirane su u valuti te zemlje. Prilikom emisije ovih hartija od vrijednosti, emitent mora da uvažava zakonske propise zemlje u kojoj vrši emisiju i da denominacija bude izražena u valuti te zemlje. Na najvećem finansijskom centru evrtržišta, formira se najpoznatija međubankarska kamatna stopa LIBOR (ondon Interbank Offered Rate) Predstavlja dnevnu referentnu kamatnu stopu po kojoj banke jedna drugoj nude novac za posuđivanje na londonskom međubankarskom tržištu LIBOR se koristi kao referentna kamatna stopa za sledece valute: USD, GBP, CHF, JPY, CAD, DK.

EVROVALUTNO TRŽIŠTE EURIBOR je skracenica engleske reci Euro Interbank Offered Rate Predstavlja referentnu kamatnu stopu po kojoj banke jedna drugoj nude novac na koriscenje na medjubankarskom trzistu. EURIBOR se koristi kao referentna kamatna stopa za EUR. PROBLEMI PREZADUŽENOSTI ZEMALJA U RAZVOJU Uzroci prezaduženosti Indikatori zaduženosti Uloga Svjetske banke, MMF, Pariškog i Londonskog kluba

GRUPA SVJETSKE BANKE

GRUPA SVJETSKE BANKE Svjetska banka, što je uobičajeni naziv za Grupu svjetske banke, sastoji se od a) Međunarodne banke za obnovu i razvoj (IBRD) b) Međunarodnog udruženja za razvoj (IDA) a u sastavu grupacije su još i c) Međunarodna finansijska korporacija d) Multilateralna agencija za garantovanje investicija e) Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova Prve dvije institucije čine Svjetsku banku, a svih pet Grupu svjetske Banke

GRUPA SVJETSKE BANKE Svjetska banka nije banka u klasičnom smislu nego financijska institucija koja osigurava povoljne ili beskamatne zajmove zemljama u razvoju za niz projekata unaprjeđenja privrede (obrazovanje, javno zdravstvo, infrastrukturni projekti, zaštita životne sredine i sl.)

Međunarodna banka za obnovu i razvoj
eng. International Bank for Research and Development – IBRD Osnovana 1944 godine u Breton Vudsu uz učešće 4 zemlje; Danas ima 189 zemalja članica Sjedište u Vašingtonu Članice IBRD mogu da budu samo zemlje članice MMF Osnivački cilj –finansiranje obnove država članica nakon II sv. rata- - Maršalov plan Današnji cilj – finansiranje zemalja u razvoju sa srednjim nivoom dohotka (dohodak $) i pružanje tehničke pomoći Glasačka prava: SAD (17,2%), Japan (7,40%), Kina (4,77%), Njemačka (4,32%), Francuska (4,04%), Velika Britanija (4,04%),

Međunarodna banka za obnovu i razvoj
Organi upravljanja Odbor guvernera (jedan guverner i jedan alternativni guverner– min. finansija ili giverner CB Odbor izvršnih direktora (25) Predsjednik Izvori finansiranja Uplaćeni dio kvota zemalja članica Zaduživanje na međunarodnom finansijskom tržištu prodajom HoV –najznačajniji izvor Povraćaj ranije datih kredita Odobrava srednjoročne u dugoročne kredite sa rokom vraća- nja od 15 do 20 godina i grejs periodom od 3 do 5 godina. Bankarska marža iznosi 0,75%. Odobrava kredite vladama zemalja članica ili preduzećima i bankama, ali uz obaveznu državnu garanciju. Dvije vrste kredita: investicioni (putevi, vodovod, enegretika, obrazovanje, zdravstvo i razvojni (zajmovi za strukturno prilagođavanje)

Međunarodno udruženje za razvoj
eng. International Development Association – IDA Osnovano 1960 godine s ciljem pružanja pomoći najsiromašnijim zemljama Rukovodstvo i zaposleni zajednički sa IBRD Osigurava beskamatne kredite, donacije i grantove namijenjene podsticanju ekonomskog rasta, smanjenju nejednakosti te poboljšanju uslova života Zajmovi su na duže rokove (35 – 40 godina), s grace periodom od 5-10 godina. Kamata se ne naplaćuje a provizija i obrada kredita iznose oko 1% Izvori finansiranja Kvote Donacije razvijenih zemalja Profit IBRD Otplate ranijih kredita

Međunarodna finansijska korporacija
eng. International Finance Corporation – IFC Osnovana godine IFC pomaže razvoju privatnog sektora na tri načina : finansiranjem (državni organi za potrebe razvoja privatnog sektora ali i preduzeća i to bez državnih garancija, odobrava kredite do 25% vrijednosti projekta kako bi privukla finansijere) posredovanjem (pomaganjem privatnim preduzećima iz zemalja u razvoju da pronađu investitore iz razvijenih zemalja) pružanjem tehničke i savjetodavne uloge (preduzećima i vladama – primjer: savjetodavni servis za strane investicije – zajedno sa MIGA) Promoviše razvoj provatnog sektora u zemljama u razvoju razvoj finansijskog tržišta podrška u procesu tranzicije ohrabrivanje prvatnih investitora da se upuste u infrastrukturne projekte

multilateralna agencija za garantovanje investicija
eng. Multilateral Investment Guarantee Agency - MIGA Osnovana godine, s ciljem usmjeravanja SDI u zemlje u razvoju i to putem: Zaštite investitora i kapitala od nekomercijalnih rizika, odnosno ukoliko SDI bide ugrožena nekim faktorom koji nema vez sa redovnim poslovnjem (npr. za slučaj neizvršenja ugovora, neispunjavanje finansijskih obveza od strane država, građanskih ratova i sl.) Promovisanja stranih investicija, širenje informacija o mogućnostima investiranja u zemljama u razvoju, saradnja s agencijama za podsticanje investicija, privrednim komorama, ministarstvima. Pružanja tehničke pomoći kako bi se unaprijedili kapaciteti za privlačenje FDI

Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova
eng. International Center for Settlement of Investment Disputes - ICSID Osnovan godine sa osnovnim ciljem da posreduje u rješavanju sporova između stranog investitora i države domaćina. Cilj ovakvog posredovanja je da poveća priliv SDI Proširene su nadležnosti pa danas posreduje u rješavanju sporova i aukoliko jedna od ugovornih strana ne potiče iz zemalja članica

REGIONALNE EKONIMSKE INTEGRACIJE I EVROPSKA UNIJA

OBLICI INTEGRISANJA Zona slobodne trgovine – ne postoje ograničenja u međ. Razmjeni dok je carina prema trećim zemljama samostalno određena od strane zemlje članice Carinska unija – zona slobodne trgovine + jedinstvena carinska politika prema trećim zemljama Zajedničko tržište - carinska unija + slobodno kretanje radna snage i kapitala (faktora proizvodnje) Ekonomska zajednica - Zajedničko tržište + jedinstvene mjere ekonomske politike na integrisanom području Monetarna unija – Ekonomska zajednica + jedinstvena monetana politika i jedinstven monetarni medij (ili neopozivo fiksirani kursevi).

INTEGRACIJE ZEMALJA ZAPADNE EVROPE Motivi integracije Evropska zajednica za ugalj i čelik (1951) Evropska zajednica za atomsku energiju (Rimski ugovor 1957) Evropska ekonomska zajednica – EEZ (Rimski ugovor 1957) Belgija, Francuska, Italija, Luksemburg, Holandija i Nemačka Postojala sve do osnivanja Evropske unije (Ugovor o EU, Mastriht 1992) Članice Evropske zajednice aprila osnovale su monetarni aražman poznat pod nazivom Evropska monetarna zmija ili samo “zmija u tunelu”. “Dozvoljene margine oscilacije deviznih kurseva zemalja članica +/- 2,25%

Institucionalnu podršku Evropskoj monetarnoj zmiji je predstavljao Evropski fond za monetarnu saradnju (preteča ECB), prva institucija za monetarna pitanja u Evropskoj zajednici. Svaka centralna banka je morala da deponuje kod ovog Fonda 20% svojih monetarnih rezervi Krah Evropska monetarne zmije (nestabilnost u svijetu zbog druge devalvacija dolara 1973) Evropska monetarna zmija je marta godine zamijenjena Evropskim monetarnim sistemom ( EMS ). Osnovan je sa ciljem da obezbijedi monetarnu saradnju i stabilnost u okviru Evropske zajednice.

EMS se zasnivao na tri elementa: bilateralnim paritetima devizni kursevi su fiksni sa mogućnošću prilagođavanja. Određeni su pariteti između svake dvije valute Evropske zajednice i krajnje granice fluktuacije +/- 2,25% deviznih kurseva od utvrđenih pariteta, a za nestabilniju italijansku liru +/- 6%; odlučivanje konsenzusom - zemlja ne smije unilateralno da promijeni paritet ako se ne slože sve zemlje članice; uzajamna podrška – ukoliko na deviznom tržištu dođe do pritiska na granice dozvoljenih odstupanja od pariteta, centralne banke su obavezne da intervenišu i zajednički vrate kurs bliže paritetu. Mehanizam odžavanja deviznih kurseva u okvioru EMS poznat je pod skraćenicom ERM. U EMS je stvorena i Evropska novčana jedinica (“eki”).

Formiranje Evropskog monetarnog sistema (EMS) je doprinijelo stvaranju relativno visokog stepena monetarne stabilnosti u Zajednici, od njegovog stupanja na snagu godine do godine, kada su velike monetarne promjene i krize dovele u pitanje njegovo postojanje U cilju stabilizovanja monetarne situacije margine oscilacije deviznih kurseva proširene su na +/- 15 % utvrđenog deviznog pariteta. Evropski monetarni sistem je dao zadovoljavajuće rezultate jer je, tokom 1980-tih godina, obezbedio konvergenciju i smanjenje stopa inflacije, uz ostvarivanje zavidne stabilnosti valutnih kurseva

DELOROV PLAN STVARANA EKONOMSKE I MONETARNE UNIJE (1988) I faza ( ) - je imala za cilj privođenje kraju stvaranja unutrašnjeg tržišta, smanjenje razlika između ekonomskih politika članica, uklanjanje preostalih prepreka za potpunu finansijsku integraciju (liberalizacija tokova kapitala) i intenziviranje monetarne saradnje. II faza ( ) - je bila osmišljena kao prelazno rešenje - tj. period unutar kojeg bi se uspostavili osnovni organi i organizaciona struktura Evropske monetarne unije (European Monetary Union- EMU) sa ciljem ekonomske konvergencije (približavanja) između članica. Osnovan Evropski monetarni institut. III faza ( ) - je predviđala neopozivo fiksiranje valutnih kurseva i uvođenje jedinstvene zajedničke valute. Početak rada ECB.

Ugovor iz Mastrihta iz 1992.godine definisani su kreterijumi konvergencije koje zemlje treba da zadovolje za uvođenje evra: ukupan javni dug ne smije biti veći od 60% bruto domaćeg proizvoda; godišnji budžetski deficit ne smije prelaziti 3% bruto domaćeg proizvoda; inflacija ne smije biti veća od 1,5% u odnosu na prosjek stopa inflacije u tri zemlje Evropske unije s najnižom stopom inflacije; kamatne stope na dugoročne državne hartije od vrijednosti ne smiju biti više od 2% iznad stope u tri zemlje s najnižom kamatom; zemlja treba da ima dvije godine članstva u Evropskom monetarnom sistemu bez sprovođenja devalvacije.

Maja 1998.godine, na sastanku Savjeta Evropske unije, saopšteno je da će 11 zemalja od 1. januara ući u Evropsku monetarnu uniju (Njemačka, Francuska, Italija, Belgija, Holandija, Luksemburg, Španija, Portugalija, Irska, Austrija i Finska ). Iako su se uklapale u kriterijume konvargencije, Velika Britanija i Danska, nisu željele da uđu EMU, dok Grčka i Švedska nisu ispunile kriterijume. Grčka je po ispunjenju kriterijuma primljena u članstvo 2001.godine. Evro je od godine služio za međubankarske transakcije, a godine zamijenio je nacionalne valute (papirni i kovani novac) Evropa je prošla krizni period koji je započeo godine koja je prijetila da ugrozi opstanak evra. Danas EU ima 28 zemalja članica, od kojih se evro koristi u 19. zemalja.

MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan

Сличне презентације

Презентација на тему: "MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan"— Транскрипт презентације:

Сличне презентације

О пројекту

Фидбек

Уђи

Пријави се преко друштвених мрежа:

MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan

Сличне презентације

Презентација на тему: "MEĐUNARODNI EKONOMSKI ODNOSI Doc. dr Dragan Gligorić dragan"— Транскрипт презентације:

Сличне презентације

О пројекту

Фидбек